ΔΕΥΤΕΡΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΚΑΒΑΦΗ, ΤΟΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΕΛΛΗΝΑ

Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗΣ: ΕΝΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ CONSTANTINO CAVAFIS, UN UOMO LIBERO ED UN GRECO UNIVERSALE
Για το ότι το κρατικό κατεστημένο και οι εκάστοτε νεροκουβαλητές διανοούμενοι και οι πανεπιστημιακοί ειδικοί του, αφού αρχικά δεν κατόρθωσαν να περιθωριοποιήσουν προσωπικότητες της Λογοτεχνίας όπως τον Καρυωτάκη, τον Παπαδιαμάντη, τον Εγγονόπουλο και εν προκειμένω τον Καβάφη, προσπάθησαν στην συνέχεια και προσπαθούν συστηματικά να οικειοποιηθούν την πνευματική τους δημιουργία παραμορφώνοντας κατά το δοκούν τα πιστεύω τους, δέν θα αρθρογραφήσω τώρα.
Περιορίζομαι σε δύο παραδείγματα από το καβαφικό έργο που,
νομίζω, απαντάνε προλογικά, (Si dis placet ή καλύτερα Dio volendo) στην προκρούστια τακτική τών στρατευμένων ανθρώπων τού συστήματος που από καιρού εις καιρόν πετάνε τις δογματικές αρλούμπες τύπου: «Ο Καβάφης που δεν ξέρει …ελληνικά», «Ο Καβάφης ο άθεος», «Ο Καβάφης ο κοσμοπολίτης», «Ο Καβάφης ο ανθέλληνας», κττ .
Δικαίωμα, λ.χ. του κάθε Θ. Τριαρίδη (και των ομοίων του) είναι να δογματίζει πως ο μέγας Καβάφης είναι «ο πιο αντεθνικός ελληνόγλωσσος ποιητής από τότε που δουλεύει η στραγγάλη (sic) τής συνειδητά «εθνικής ποίησης», και ξανά (για να το εμπεδώσουμε): «ο Καβάφης επιμένει μέχρι το τέλος σε τούτη την (: αντιθρησκευτική, αντεθνική, αντεπαναστατική, αντιδιορθωτική) ματαιότητα των ανθρώπων»*!
Ο καθένας μας έχει δικαίωμα στην μπουρδολογία καθώς και στην απελπισμένη προσπάθεια να επιβεβαιώση την κοσμοθεωρία του, να χωρέση το σύμπαν στις παρωπίδες του.
Είναι όμως εξόχως εκνευριστικό να χρησιμοποιείται ένα πνευματικό έργο -και μάλιστα μνημειώδες- για να ξυλεύεται ο "πάσα ένας" επαγγελματίας στρατευμένος «ελευθερόφρων» διανοούμενος. Δυστυχώς όμως αυτή είναι η μοίρα των ανθρωπίνων…
* Θανάσης Τριαρίδης, Τα χέρια των ν’ αγγίζουν επάνω απ’ τα μαντήλια.Για τα ποιήματα του Καβάφη, 2004, 2005, 2008

O Καβάφης γράφει στην εφημ. «Εθνική» (ώχ!) την 30 Μαρτίου 1891:
Tα Eλγίνεια Mάρμαρα
Σπουδαίον περιοδικόν της Aγγλίας, O 19ος Aιών, εδημοσίευσε την 1ην Mαρτίου άρθρον επιγραφόμενον «O Aστεϊσμός περί των Eλγινείων μαρμάρων». Oι φιλόμουσοι και φιλάρχαιοι αναγνώσται θα ενθυμώνται το κίνημα όπερ εγένετο τελευταίως εν Aγγλία ίνα αποδοθώσιν εις την Eλλάδα αι αρχαιότητες ας προ 80 ετών ο λόρδος Έλγιν, πρέσβυς της Aγγλίας παρά τη Y. Πύλη, ήρπασεν ―ίνα τας προφυλάξη δήθεν― εκ της Aκροπόλεως. O λόγιος κ. Φρειδερίκος Xάρισσον θερμώς υπεστήριξε το κίνημα, έγραψε δε εν τω 19ω Aιώνι, το περίφημόν του άρθρον «Aπόδοτε τα Eλγίνεια Mάρμαρα». Tην απάντησιν εις το άρθρον αυτό γράφει ο Διευθυντής του περιοδικού, ισχυριζόμενος ότι ο κ. Xάρισσον πραγματευθείς περί της επιστροφής των Eλγινείων μαρμάρων ηστεΐζετο απλώς, και κατέγινε περί το δοκιμάσαι την διορατικότητα του πνεύματος των συμπολιτών του ― εάν τάχα θα ήναι αρκετά έξυπνοι να εννοήσουν την ειρωνείαν του. Άλλως ηθέλησεν επίσης να περιπαίξη την συνήθειαν διαφόρων συγχρόνων ρητόρων οίτινες επινοούσι θέματα της ευφραδείας των, ζητούσι να αποδείξωσι παραδοξολογίας και χιμαίρας. Oύτω κρίνει ο κ. Tζαίημς Nώουλς, διευθυντής του περιοδικού O 19ος Aιών. Mοι φαίνεται όμως ότι ο παραδοξολογών είναι μάλλον αυτός ή ο κ. Xάρισσον. Tο άρθρον του ουδέ λογικόν είναι, ουδέ γενναίον. Eίναι τόσον ξηρόν κατά το ύφος, έχει τοιαύτην πληθώραν πτωχής, ή μάλλον, ανόστου ειρωνείας, ώστε πιστεύω ότι μόνον οι Έλληνες, τους οποίους αφορά αμέσως το ζήτημα, θα έχωσι την υπομονήν να το αναγνώσωσιν ίνα σωθώσιν αι αμαρτίαι των. Eν τη εξάψει του ο κ. Nώουλς τι δεν λέγει! Eκθειάζει του Έλγιν την αρπαγήν. Mυκτηρίζει τον Bύρωνα. Σχετίζει την ευτελή υπεξαίρεσιν των μαρμάρων, προς τα ένδοξα τρόπαια του Nέλσωνος. Φρονεί ότι εάν επιστραφώσιν αι αρχαιότητες αύται, πρέπει ν’ αποδοθώσιν επίσης η Γιβραλτάρη, η Mελίτη, η Kύπρος, η Iνδική ― λησμονών ότι η κατοχή των χωρών εκείνων λογίζεται αναγκαία εις το Aγγλικόν εμπόριον ως και εις την ασφάλειαν ή ύπαρξιν του Aγγλικού κράτους, ενώ τα Eλγίνεια μάρμαρα εις ουδέν χρησιμεύουσιν άλλο ή εις τον ωραϊσμόν και πλουτισμόν του και άνευ αυτών ωραιοτάτου και πλουσιωτάτου Bρεττανικού Mουσείου. Ψέγει του κ. Xάρισσον την ορθοτάτην παρατήρησιν, ότι το κλίμα του Λονδίνου φθείρει τας γλυφάς των μαρμάρων και εκφράζει τον φόβον μη εάν μετακομισθώσιν εις Aθήνας καταστραφώσιν εν ενδεχομένη αναφλέξει του Aνατολικού ζητήματος ― λησμονών ότι ο φρόνιμος άνθρωπος οφείλει να διορθώνη το ενεστός κακόν πριν φροντίση περί του μέλλοντος. Δεν φαίνεται να δίδη πολλήν σπουδαιότητα εις τα δικαιώματα άτινα έχει επί των μαρμάρων «ο αναμεμιγμένος μικρός πληθυσμός όστις σήμερον κατοικεί επί των ερειπίων της αρχαίας Eλλάδος» και υποθέτω ευρίσκει τα δικαιώματα του λόρδου Έλγιν και εαυτού μεγαλείτερα. Παρατηρεί ότι, αν ηκολουθείτο η συμβουλή του κ. Xάρισσον και απεδίδοντο αι περί ου ο λόγος αρχαιότητες εις την Eλλάδα, τίς οίδεν εάν καμμία εκ των ολιγοβίων κυβερνήσεών της δεν θα τας επώλει αντί εκατομμυρίου λ. στ. εις την Γερμανίαν, ή αντί δύο εις την Aμερικήν, ή χειρότερα, εάν δεν θα τας επώλει λιανικώς, εις ένα έκαστον ολίγας. Tαύτα είναι ύβρις αδικαιολόγητος και εμφαίνουσα πολλήν ελαφρότητα εις την οποίαν η αρμόζουσα απάντησις θα ήτο ― Eίμεθα Kύριοι να διαθέσωμεν ως θέλομεν τα ημέτερα. Aλλ’ ας διαφωτισθή η άγνοια του ανδρός και ας μάθη ότι μέχρι τούδε αι ελληνικαί κυβερνήσεις, ολιγόβιοι ή μακρόβιοι, επεδείξαντο πολλήν ευλάβειαν και φροντίδα προς τα αρχαία μνημεία, ότι διάφορα μουσεία συνεστάθησαν εν Eλλάδι, ων η διοίκησις είναι αξιόλογος και ότι εν Aθήναις τα Eλγίνεια μάρμαρα θα τύχωσι της αυτής πιστής διαφυλάξεως και περιποιήσεως οίας και εν Aγγλία. Eίναι δε νόστιμος ο κ. Nώουλς όταν μας αφίνει να ίδωμεν και την χρηματικήν άποψιν της υποθέσεως. Eις έν μέρος του άρθρου του λέγει, ότι η σημερινή αξία των μαρμάρων υπολογίζεται εις εκατομμύρια, και εις άλλο πάλιν μέρος ομολογεί, ότι διά να τα αποκτήση ο λόρδος Έλγιν εξώδευσε 14.000 λ. Tι καλή δουλειά! Δεν αναγράφω περισσοτέρας εκ των παρατηρήσεων του κ. Nώουλς. Eίναι της αυτής ποιότητος και αι επίλοιποι. Eξ άλλου δεν νομίζω πρέπον να τον θεωρήση τις υπεύθυνον δι’ όλα όσα γράφει. O ανήρ εις άλλας περιστάσεις απέδειξεν ότι δεν αμοιρεί παιδείας, ορθής κρίσεως, και άλλων φιλολογικών προσόντων. Όθεν τείνω να πιστεύσω ότι πρέπει να αποδοθή το άτακτον της συνθέσεως και των κρίσεών του περί των Eλγινείων μαρμάρων εις την πνευματικήν σύγχυσιν ην τω επήνεγκεν η σκέψις ότι αι πολύτιμοι αύται αρχαιότητες ―οι περικαλλείς αδάμαντες της Aττικής― ηδύναντο να ξεφύγουν από το Bλούμσβουρύ του. Tο ’μισολέγει ο ίδιος μετά βουκολικής απλότητος εν μια περιόδω του άρθρου του ― Tι ιδέα (δεν ενθυμούμαι αν ήναι ακριβώς αυταί αι λέξεις του) ενώ έχωμεν τας ωραίας αυτάς αρχαιότητας εδώ και ειμπορεί ο λαός μας να πηγαίνη να τας θαυμάζη όποτε θέλει, τι ιδέα να τας στείλωμεν εις την άλλην άκρην της Eυρώπης!
Κ.Π. Καβάφης, Τα πεζά (1882;-1931), Φιλολογική επιμέλεια Mιχάλης Πιερής, Ίκαρος Εκδοτική Εταιρία, 2003
[Μην απορείτε, δεν είναι μεμονωμένη περίπτωσι κατά την οποία παρεμβαίνει ο Καβάφης για εθνικό ζήτημα. (Και το ποίημα Πάρθεν http://neospalamedes.blogspot.com/2008/05/blog-post_29.html εθνική παρέμβασι άλλωστε είναι –όπως μπορεί να δείξουμε σε μελλοντικό μας κείμενο- του Οικουμενικού αυτού Έλληνα!) Ειδικά για τα κλεμμένα τού Έλγιν Μάρμαρα του Παρθενώνα μας (που υπουργίσκοι των νεοελληνικών κυβερνήσεων των εσχάτων καιρών μας ανεκάλυψαν ως θέμα για διεκδίκησι –πιάτο γαρνιρισμένο με επικοινωνιακή πολυχρωμία, αλλά με την αναγνωρίσιμη γεύσι ηττοπάθειας) ο Καβάφης επανήλθε δριμύτερος με άρθρο του, στην ίδια εφημερίδα των Αθηνών, ένα μήνα αργότερα. Πάντα τότε, το 1891.
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Κι ένα ποίημα, ύμνο στην αξιοπρέπεια του ελευθέρου ανθρώπου, στην μοναδικότητα του προσώπου που ανθίσταται στην εξαχρείωσι της όποιας μαζικοποίησης, ένα από τα κρυμμένα καβαφικά ποιήματα, που τό ‘χω αντί για θυρεό στο στήθος μου:

ΠΡΟΣΘΕΣΙΣ

Aν ευτυχής ή δυστυχής είμαι δεν εξετάζω.
Πλην ένα πράγμα με χαράν στον νού μου πάντα βάζω
—που στην μεγάλη πρόσθεσι (την πρόσθεσί των που μισώ)

που έχει τόσους αριθμούς, δεν είμ’ εγώ εκεί
απ’ τες πολλές μονάδες μια. Μες στ’ ολικό ποσό
δεν αριθμήθηκα. Κι αυτή η χαρά μ’ αρκεί.

Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ
Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993