Ζήτωσαν ο παπάς Νουφράκης και ο Ταξίαρχος Φραντζής! (101 χρόνια από την τελευταία Θεία Λειτουργία στην Αγια-Σοφιά)! Δύο κείμενα (αναδημοσιεύσεις). Domanda: “Quando era l’ ultima Messa a Santa Sofia?” Risposta: “466 anni dopo l’Assedio/Caduta di Costantinopoli” !!

Μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα οι απανταχού Έλληνες σε σημαδιακές εορτές ή επετείους αλληλοευχόντουσαν: «Χρόνια Πολλά και Του χρόνου εις την Πόλιν»!
Αλλά τώρα, αφού ο Ερντογκάν - όπως δήλωσε προχθές- εκπλήρωσε το όνειρό του με την εκ νέου ιεροσυλία στην Αγία Σοφία, αφήνουμε το ποθούμενο, κι ερχόμαστε στο παραγνωρισμένο ή μάλλον στο λησμονημένο ιστορικό συμβάν που χαιρετίζει ο τίτλος της ανάρτησής μας.
Αλλά πρίν πάμε στα δύο (αναδημοσιευόμενα) κείμενα, είναι χρήσιμο να μεταφράσουμε τον κάπως αινιγματικό ιταλιστί τίτλο μας:
Ερώτησι: «Πότε έγινε η τελευταία Θ. Λειτουργία στην Αγία Σοφία;
Απάντησι: «466 χρόνια ύστερα από την Άλωσι της Κωνσταντινούπολης»

 ..............................

A΄  ΚΕΙΜΕΝΟ: 

Κωνσταντινούπολις, 4 και 5 Ιανουαρίου 1919

Τα ατμόπλοια «Normand» και «Tigris», φέροντα τα πρώτα δια Ρωσίαν ελληνικά τμήματα, ενεφανίσθησαν προ των Δαρδανελλίων την πρωΐαν της 4ης Ιανουαρίου 1919, και διήλθον τα Στενά εν ηρέμω πλω και προηγουμένου πλοηγού δια τον φόβον των υποβρυχίων τορπιλλών, εξ ών δεν είχεν εισέτι τελείως εκκαθαρισθή η δίοδος. Οι άνδρες εν συναγερμώ επί του καταστρώματος και των κεραιών απεθαύμαζον εν κατανυκτική σιγή τα περίφημα Στενά με την απαλότητα των γραμμών των, τα εκατέρωθεν της εισόδου οχυρωματικά έργα με τα άπειρα στόμια των τηλεβόλων, προβάλλοντα, αβλαβή τώρα πλέον, δια μέσου σειράς όλης οπών, με τους μιναρέδες και τα άκρα των ιστών των βυθισθέντων κατά τας αρχάς του πολέμου συμμαχικών πολεμικών, άτινα επρόβαλλον επί της επιφανείας της θαλάσσης, θλιβεροί μάρτυρες της διελθούσης εκείθεν θυέλλης.

Τα πλοία παρακάμψαντα τον Ναύσταθμον του Ναγαρά, εισήλθον εις την θάλασσαν του Μαρμαρά, με τα φιλικά της κύματα θωπεύουσαν τα πλοία, τας Αργούς με τους Αργοναύτας των! Όρθρου βαθέως η νηοπομπή αφίνει δεξιόθεν της τους σκοτεινούς όγκους των νήσων του Μαρμαρά και προ της ανατολής του ηλίου ευρίσκεται έμπροσθεν του Αγ. Στεφάνου. Μακρόθεν ως οπτασία εκ των υδάτων αναδύεται η Πόλις, με τους μυρίους χρωματισμούς της, τραγούδι θεσπέσιον, παιχνίδι τριτώνων! Καταρράκται φωτός κατήρχοντο επ’ αυτής και αι ημισέληνοι εκ των άκρων των απειραρίθμων μιναρέδων εξέπεμπον δέσμας εκτυφλωτικού φωτός. Τα πλοία προ του Ναού της Αγίας Σοφίας ανέκοψαν πλουν. Όλη η ενθουσιώσα εκείνη πληθύς των Ελλήνων αξιωματικών και οπλιτών, οίτινες με ιαχάς και ασυγκρατήτους εκδηλώσεις ενθουσιασμού υπεδέχθησαν την εμφάνισιν της ενδόξου πόλεως, εσιώπησεν.Ασκεπείς, σταυροκοπούμενοι προσηύχοντο, με βαθείαν κατάνυξιν και απερίγραπτον συγκίνησιν, προ του Ναού, όστις περιέκλειε τον παλμόν ενός ολοκλήρου Έθνους.

Η προ του Ναού της Αγίας Σοφίας προσευχή αύτη των ελληνικών τμημάτων δεν ήτο όνειρον, με το οποίον εγαλουχήθησαν επί αιώνας ολοκλήρους αι ελληνικαί γενεαί, αλλά πραγματικότης η οποία επέπρωτο, φευ, αργότερον να εξελιχθή εις τραγικήν οπτασίαν.

Περί την μεσημβρίαν της 5 Ιανουαρίου ομάδες αξιωματικών εξήλθον εις την Πόλιν. Η γενομένη εις αυτούς υποδοχή υπό του ελληνικού πληθυσμού, το παραλήρημα ενθουσιασμού του σκλάβου Έλληνος, το δάκρυ της χαράς, ο λυγμός της απολυτρώσεως από τον εφιάλτην της δουλείας και του εξανδραποδισμού δεν είνε έργον του ασθενούς καλάμου μας. Θα βεβηλώσωμεν την ιερότητα των μεγάλων αυτών στιγμών αν θελήσωμεν να τας περιγράψωμεν. (…)

1.       

            Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής (επιμ.), Η εκστρατεία στην Ουκρανία (Ιανουάριος-Μάιος 1919) – Του Κωνσταντίνου Ξ. Νίδερ, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2015.

Η πηγή

.............

Β΄ ΚΕΙΜΕΝΟ:

Κωνσταντινούπολις, 6 Ιανουαρίου 1919.

«Μια ομάδα Ελλήνων αξιωματικών με επικεφαλής το γενναίο Κρητικό και μαζί του τον ταξίαρχο Φραντζή, τον ταγματάρχη Λιαρομάτη, τον λοχαγό Σταματίου και τον υπολοχαγό Νικολάου αγνάντευαν από το πλοίο την πόλη και την Αγια-Σοφιά, κρύβοντας βαθιά μέσα στην καρδιά τους το μεγάλο μυστικό τους, τη μεγάλη απόφαση που είχαν πάρει το περασμένο βράδυ, ύστερα από πρόταση και έντονη επιμονή του λιονταρόψυχου Κρητικού παπα-Λευτέρη Νουφράκη. Να βγουν δηλαδή στην πόλη και να λειτουργήσουν στην Αγια-Σοφιά. 

Όλοι τους ήταν διστακτικοί, όταν άκουσαν τον παπα-Λευτέρη να τους προτείνει το μεγάλο εγχείρημα. Ήξεραν ότι τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα. 

Η Αγια-Σοφιά, ήταν ακόμη τζαμί, σίγουρα κάποιοι φύλακες θα ήταν εκεί, κάποιοι άλλοι θα πήγαιναν για προσευχή, δεν ήταν δύσκολο από τη μια στιγμή στην άλλη να γεμίσει η εκκλησία. Ύστερα ήταν και οι ανώτεροί τους που δεν θα έβλεπαν με καλό μάτι αυτή την ενέργεια, η οποία σίγουρα θα προκαλούσε θύελλα αντιδράσεων από τους «συμμάχους» για την «προκλητικότητά» της. Ίσως μάλιστα να δημιουργείτο και διπλωματικό επεισόδιο που θα έφερνε σε δύσκολη θέση την ελληνική κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο. Όμως ο παπα-Λευτέρης έχει πάρει την απόφασή του, ήταν αποφασιστικός και κατηγορηματικός. 

- Αν δεν έρθετε εσείς, θα πάω μοναχός μου! Μόνο ένα ψάλτη θέλω. Εσύ, Κωνσταντίνε (Λιαρομάτη), θα μου κάνεις τον ψάλτη;

- Εντάξει, παππούλη, του απάντησε ο Ταγματάρχης, που πήρε και αυτός την ίδια απόφαση, κι όλα πια είχαν μπει στο δρόμο τους.

Τελικά, μαζί τους πήγαν και οι άλλοι. 

Το πλοίο που μετέφερε τη Μεραρχία είχε αγκυροβολήσει στ’ ανοιχτά, γι αυτό επιβιβάστηκαν σε μια βάρκα στην οποία κωπηλατούσε ένας Ρωμιός της Πόλης και σε λίγο αποβιβάστηκαν στην προκυμαία. Ο Κοσμάς, ο ντόπιος βαρκάρης, έδεσε τη βάρκα και τους οδήγησε από τον συντομότερο δρόμο στην Αγια-Σοφιά. Η πόρτα ήταν ανοιχτή λες και τους περίμενε. Ο Τούρκος φύλακας κάτι πήγε να πει στη γλώσσα του, όμως τον καθήλωσε στη θέση του και τον άφησε άφωνο ένα άγριο κι αποφασιστικό βλέμμα του ταξίαρχου Φραντζή. Όλοι μπήκαν μέσα σε ευλάβεια και προχώρησαν κάνοντας το σταυρό τους. Ο παπα-Λευτέρης ψιθύρισε με μεγάλη συγκίνηση: «Εισελεύσομαι εις τον οίκον σου, προσκυνήσω προς Ναόν Αγίον σου εν φόβω.». 

Προχωρεί γρήγορα, δεν χρονοτριβεί. Εντοπίζει το χώρο στον οποίο βρισκόταν το Ιερό και η Αγία Τράπεζα. Βρίσκει ένα τραπεζάκι, το τοποθετεί σ’ αυτή τη θέση, ανοίγει την τσάντα του, βγάζει όλα τα απαραίτητα για τη Θεία Λειτουργία, βάζει το πετραχήλι του και αρχίζει. 

- Ευλογημένη η Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.

- Αμήν, αποκρίνεται ο ταγματάρχης Λιαρομάτης και η θεία λειτουργία στην Αγια-Σοφιά έχει αρχίσει. Οι αξιωματικοί μοιάζουν να τα ‘χουν χαμένα, όλα έγιναν τόσο ξαφνικά και φαίνονται απίστευτα. 

Η Θεία Λειτουργία προχωρεί κανονικά. Η Αγια-Σοφιά ύστερα από 466 ολόκληρα χρόνια ξαναλειτουργείται! Ο παπα-Λευτέρης συνεχίζει. Όλα γίνονται ιεροπρεπώς, σύμφωνα με το τυπικό της Εκκλησίας. Ακούγονται τα «Ειρηνικά», το «Κύριε ελέησον», «ο Μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού.», που γράφτηκε από τον ίδιο τον Ιουστινιανό με την προσταγή και την φροντίδα του οποίου χτίστηκε και η Αγια-Σοφιά. Ακολουθεί η «Μικρή Είσοδος», το «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ.», ο «Απόστολος» από τον ταξίαρχο Φραντζή και το «Ευαγγελικό Ανάγνωσμα» από τον παπα-Λευτέρη. Χρέη νεωκόρου εκτελεί ο υπολοχαγός Νικολάου. 

Στο μεταξύ η Αγια-Σοφιά αρχίζει να γεμίζει με Τούρκους. Ο παπα-Νουφράκης δεν πτοείται και συνεχίζει. Οι άλλοι κοιτάζουν σαστισμένοι πότε τον ατρόμητο παπά και πότε τους Τούρκους που μέχρι εκείνη τη στιγμή παρακολουθούν σιωπηλοί μη μπορώντας ίσως να πιστέψουν στα μάτια τους, γιατί αυτό που γινόταν εκείνη την ώρα μέσα στην Αγια-Σοφιά, ήταν πραγματικά κάτι το απίστευτο. 

Μετά το «Ευαγγέλιο» ακολουθεί το «Χερουβικό» από τον ταγματάρχη Λιαρομάτη, ενώ ο παπα-Λευτέρης τοποθετεί το αντιμήνσιο πάνω στο τραπεζάκι, για να κάνει την «Προσκομιδή». 
Οι Τούρκοι συνεχώς πληθαίνουν. Οι ώρες είναι δύσκολες, αλλά και ανεπανάληπτες, επικές. 
Ο παπα-Νουφράκης συνεχίζει. Βγάζει από την τσάντα ένα μικρό «Άγιο Ποτήριο», ένα δισκάριο, ένα μαχαιράκι, ένα μικρό πρόσφορο κι ένα μικρό μπουκαλάκι με νάμα. Με ιερή συγκίνηση και κατάνυξη κάνει την προσκομιδή, ενώ ο Λιαρομάτης συνεχίζει να ψάλει το «Χερουβικό». 
Όταν ολοκλήρωσε την «Προσκομιδή», στρέφεται στον υπολοχαγό Νικολάου, του λέει ν’ ανάψει το κερί για να ακολουθήσει η «Μεγάλη Είσοδος». Ο νεαρός υπολοχαγός προχωρεί μπροστά με το αναμμένο κερί και ακολουθεί ο παπάς βροντοφωνάζοντας: «Πάααντων ημών μνησθείη Κύριος ο Θεός.». 

Στη συνέχεια ακολουθούν οι «Αιτήσεις» και το «Πιστεύω», το οποίο είπε ο Φραντζής. 
Στο μεταξύ η Αγια-Σοφιά, έχει γεμίσει με Τούρκους κι ανάμεσά τους υπάρχουν και πολλοί Έλληνες της Πόλης, που βρέθηκαν εκεί αυτή την ώρα και παρακολουθούν με συγκίνηση τη λειτουργία, χωρίς να τολμούν να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους «δια τον φόβον των Ιουδαίων», δηλαδή των Τούρκων. 

Μόνο κάποιες στιγμές δεν μπορούν να συγκρατήσουν τα δάκρυα που τρέχουν από τα μάτια τους και για να μην προδοθούν φροντίζουν και τα σκουπίζουν πριν γίνουν «πύρινο» ποτάμι και τότε ποιός θα μπορούσε να τα συγκρατήσει. 

Η Λειτουργία στο μεταξύ φτάνει στο ιερότερο σημείο της, την «Αναφορά». Ο παπα-Λευτέρης με πάλλουσα από τη συγκίνηση φωνή λέει: «Τα σα εκ των Σω, Σοι προσφέρομεν κατά πάντα και δια πάντα». 

Όλοι οι αξιωματικοί γονατίζουν και η φωνή του ταγματάρχη Λιαρομάτη ακούγεται να ψέλνει το «Σε υμνούμεν, Σε ευλογούμεν, Σοι ευχαριστούμεν Κύριε και δεόμεθά Σου ο Θεός ημών». 

Σε λίγη ώρα η αναίμακτη θυσία του κυρίου μας έχει τελειώσει στην Αγια-Σοφιά, ύστερα από 466 ολόκληρα χρόνια! 
Ακολουθεί το «Άξιον Εστί», το «Πάτερ ημών», το «Μετά φόβου Θεού πίστεως και αγάπης προσέλθετε» και όλοι οι αξιωματικοί πλησιάζουν και κοινωνούν τα «Άχραντα Μυστήρια». 
Ο παπα-Λευτέρης λέει γρήγορα τις ευχές και ενώ ο Λιαρομάτης ψέλνει το «Ειη το όνομα Κυρίου ευλογημένον.» καταλύει το υπόλοιπον της Θείας Κοινωνίας και απευθυνόμενος στον υπολοχαγό Νικολάου του λέει: «Μάζεψέ τα γρήγορα όλα και βάλ’ τα μέσα στην τσάντα». Ύστερα κάνει την «Απόλυση». 

Η Θεία Λειτουργία στην Αγια-Σοφιά, έχει ολοκληρωθεί. Ένα όνειρο δεκάδων γενεών Ελλήνων έχει γίνει πραγματικότητα. Ο παπα-Νουφράκης και οι τέσσερις αξιωματικοί είναι έτοιμοι να αποχωρήσουν και να επιστρέψουν στο πλοίο. Η Εκκλησία όμως είναι γεμάτη Τούρκους, οι οποίοι έχουν αρχίσει να γίνονται άγριοι, επιθετικοί συνειδητοποιώντας τι ακριβώς είχε συμβεί. Η ζωή τους κινδυνεύει άμεσα. Όμως δε διστάζουν, πλησιάζει ο ένας τον άλλο, γίνονται «ένα σώμα», μια γροθιά και προχωρούν προς την έξοδο.

Οι Τούρκοι είναι έτοιμοι να τους επιτεθούν, όταν ένας Τούρκος αξιωματούχος παρουσιάζεται με την ακολουθία του και τους λέει: «Ντουρούν χέμεν..» (Αφήστε τους να περάσουν). Το είπε με μίσος. Θα ήθελε να βάψει τα χέρια του στο αίμα τους, όμως εκείνη τη στιγμή έτσι έπρεπε να γίνει, αυτό επέβαλαν τα συμφέροντα της πατρίδας του, δεν ήταν χρήσιμο γι αυτούς να σκοτώσουν τώρα πέντε Ρωμιούς αξιωματικούς μέσα στην Αγια-Σοφιά. Δεν ξεχνά ότι στ’ ανοιχτά της Πόλης βρίσκονται δύο ετοιμοπόλεμες ελληνικές Μεραρχίες κι ακόμη ότι η Κωνσταντινούπολη βρίσκεται ουσιαστικά υπό την επικυριαρχία των νικητών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στους οποίους βέβαια δεν συμπεριλαμβάνονται οι Τούρκοι.

 Στο άκουσμα αυτών των λόγων οι Τούρκοι υποχωρούν. 

Ο παπα-Νουφράκης και οι άλλοι αξιωματικοί βγαίνουν από την Αγια-Σοφιά και κατευθυνόμενοι προς την προκυμαία, όπου τους περιμένει η βάρκα. Ένας μεγαλόσωμος Τούρκος τους ακολουθεί, σηκώνει ένα ξύλο και ορμά για να χτυπήσει τον παπα-Νουφράκη. Διαισθάνεται, ξέρει ότι αυτός ο παπάς είναι ο εμπνευστής, ο δημιουργός αυτού του γεγονότος. 

Ο ηρωικός παπάς σκύβει για να προφυλαχθεί, αλλά ο Τούρκος καταφέρνει και τον χτυπά στον ώμο. Λυγίζει το σώμα του από τον αβάσταχτο πόνο, όμως μαζεύει τις δυνάμεις του, ανασηκώνεται και συνεχίζει να προχωρεί. 
Στο μεταξύ ο ταγματάρχης Λιαρομάτης και ο λοχαγός Σταματίου αφοπλίζουν τον Τούρκο, που είναι έτοιμος για να δώσει το πιο δυνατό κι ίσως το τελειωτικό χτύπημα στον παπά. Ήδη, πλησιάζουν στη βάρκα. Μπαίνουν όλοι μέσα. 

Ο Κοσμάς μαζεύει τα σχοινιά και αρχίζει γρήγορα να κωπηλατεί. Σε λίγο βρίσκονται πάνω στο ελληνικό πολεμικό πλοίο ασφαλείς και θριαμβευτές.

Ακολούθησε διπλωματικό επεισόδιο και οι «σύμμαχοι» διαμαρτυρήθηκαν έντονα στον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος αναγκάστηκε να επιπλήξει τον παπα-Λευτέρη Νουφράκη. Όμως κρυφά επικοινώνησε μαζί του και επαίνεσε και συνεχάρη τον πατριώτη ιερέα, που «έστω και για λίγη ώρα ζωντάνεψε μέσα στην Αγια-Σοφιά τα πιο ιερά όνειρα του Έθνους μας» …». 

Πηγή

(βλ εδώ και εδώ )

.....................................

Και ως ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ δικό μας, ένα ακόμα ΚΟΥΙΖ: 
-- Πόσες σειρές ή μεμονωμένα γραμματόσημα έχει αφιερώσει/εκδώσει το ελληνικό κράτος απο υπάρξεώς του με θέμα την Αγία Σοφία; 
(Η απάντησι σε σχόλιο)