Ο Εμπειρίκος, Το Ποίημά Του Εις Την Οδόν Των Φιλελλήνων, Και Μια Δεκατετράστιχη Έκπληξι Από 15συλλάβους.Il testo “In via Amici dei Greci” di Empirikos

La poesia “In via Amici dei Greci” di Andreas Empirikos e un componimento sorpresa :
(Un “Sonetto”-centone formato con versi decapentasillabi!)


ΕΜΠΕΙΡΙΚΕΙΟΝ ΣΟΝΕΤΤΟΝ: ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΣΤΙ ΤΟ ΦΩΣ
«ἔκαμαν οἶστρο τῆς ζωῆς τὸν φόβο τοῦ θανάτου.»

Μαλάκωνε η άσφαλτος κάτω απ' τα πόδια
Από τα δένδρα της πλατείας ηκούοντο τζιτζίκια
Μέσ' στην καρδιά των Aθηνών, μέσ' στην καρδιά του θέρους
Πέντε-έξη αυτοκίνητα με μελανειμονούσας

Ενώ στα αυτιά μου έφθαναν ριπαί πνιγμένων θρήνων
Tότε, μερικοί από μας (άγνωστοι μεταξύ μας)
Με άγχος κοιταχθήκαμε στα μάτια ο ένας του άλλου
Τα λεωφορεία κατάμεστα από ιδρωμένον κόσμο

Κούρους λιγνούς και άρρενας βαρείς, μυστακοφόρους
Κάμουν με στόματα ανοικτά και μάτια ονειροπόλα
Στο φως, όπως στου Mεξικού τας αυχμηράς εκτάσεις

Καύσων αυτός χρειάζεται για να υπάρξη τέτοιο
Tο φως αυτό χρειάζεται, μια μέρα για να γίνη
Μια δόξα πανανθρώπινη, η δόξα των Eλλήνων!

(Στίχοι: Ανδρέας ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ, Σύνθεσι "Κολλάζ": Αλέξανδρος ΣΕΛΛΕΝΙΔΗΣ)

Στην προ 30ετίας εκδεδομένη και λίαν σημαντική ποιητική συλλογή του Ανδρέα Εμπειρίκου Oκτάνα, ευρίσκεται μεταξύ άλλων το κείμενο Εἰς τὴν ὁδὸν τῶν Φιλελλήνων. Μπορείτε να το διαβάσετε ολόκληρο παρακάτω, ενώ στην συνέχεια αξίξει να απολαύσετε τον ίδιο τον ποιητή ακούγοντάς τον να διαβάζει (με μια μικρή και μάλλον αυτολογοκριτική παρέμβασι) το κείμενο.

Σ’ αυτό το φαινομενικά πεζολογικό κείμενο η φιλοπαίγμων διάθεσις του υποφαινομένου ανακάλυψε εντυπωσιακό ποιητικό υπόστρωμα παραδοσιακής στιχουργικής αντίληψης. Το εν λόγω κείμενο σφύζει όχι μόνο από ιαμβικό μέτρο αλλά και είναι διάσπαρτο απο κανονικούς δεκαπεντασυλλάβους. Μάλιστα, η τελική σύνθεσις του Κέντρωνα που παρέθεσα ως δεκατετράστιχη έκπληξι στην αρχή της ανάρτησης, προέκυψε τόσο εύκολα, που αναρωτιέμαι μπας και ο Εμπειρίκος διάλεξε σε αναζήτησι μιας πιο πρωτότυπης και σύμφυτης με το δικό του ύφος φόρμας, να δημιουργήση ένα πεζολογικό μοντέρνο ποίημα …αποδομώντας καταλλήλως ένα προσχεδιασμένο στιχούργημά του αποτελούμενο από ιαμβικούς δεκαπεντασυλλάβους!
Σε κάθε περίπτωσι μετά και από την πρόχειρη φιλολογική έρευνα που είχα άλλοτε επιχειρήση φυλλομετρώντας την συλλογή στα Κάστρα Του Ανέμου, η οποία και με οδήγησε στο παράδοξο δεκατριάστιχο σύνθεμα (Κέντρων <=> σύνθεσι-κολλάζ με ατόφιους στίχους του πρωτοτύπου) που το είχα ‘πή κολοβό εμπειρίκειο σονέτο, επιβεβαιώνεται η διαίσθησί μου πως ένα από τα πιο ουσιώδη συστατικά της πρωτοπόρας και αξεπέραστης υπερρεαλιστικής γραφής του Εμπειρίκου είναι, ως προς την καλλιτεχνική φόρμα, η παραδοσιακή αντίληψι του ρυθμού και μάλιστα στην λαϊκότερη μορφή της, αυτήν του ιαμβικού μέτρου και δή του εθνικοτέρου στίχου μας, του δεκαπεντασυλλάβου.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΕΛΛΕΝΙΔΗΣ


ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (Στο ορθότερο για τα προ του 1982 λογοτεχνικά κείμενά μας πολυτονικό, μπορείτε να το διαβάσετε απο το εξαιρετικό ιστολόγιο του Κρατύλου:
Εἰς τὴν ὁδὸν τῶν Φιλελλήνων

Στον Conrad Russel Rooks

Mια μέρα που κατέβαινα στην οδόν των Φιλελλήνων, μαλάκωνε η άσφαλτος κάτω απ' τα πόδια και από τα δένδρα της πλατείας ηκούοντο τζιτζίκια, μέσ' στην καρδιά των Aθηνών, μέσ' στην καρδιά του θέρους.
Παρά την υψηλήν θερμοκρασίαν, η κίνησις ήτο ζωηρά. Aίφνης μία κηδεία πέρασε. Oπίσω της ακολουθούσαν πέντε-έξη αυτοκίνητα με μελανειμονούσας, και ενώ στα αυτιά μου έφθαναν ριπαί πνιγμένων θρήνων, για μια στιγμή η κίνησις διεκόπη. Tότε, μερικοί από μας (άγνωστοι μεταξύ μας μέσ' στο πλήθος) με άγχος κοιταχθήκαμε στα μάτια, ο ένας του άλλου προσπαθώντας την σκέψι να μαντεύση. Έπειτα, διαμιάς, ως μία επέλασις πυκνών κυμάτων, η κίνησις εξηκολούθησε.
Ήτο Iούλιος. Eις την οδόν διήρχοντο τα λεωφορεία, κατάμεστα από ιδρωμένον κόσμο ― από άνδρας λογής-λογής, κούρους λιγνούς και άρρενας βαρείς, μυστακοφόρους, από οικοκυράς χονδράς, ή σκελετώδεις, και από πολλάς νεάνιδας και μαθητρίας, εις των οποίων τους σφικτούς γλουτούς και τα σφύζοντα στήθη, πολλοί εκ των συνωθουμένων, ως ήτο φυσικόν, επάσχιζαν (όλοι φλεγόμενοι, όλοι στητοί ως Hρακλείς ροπαλοφόροι) να κάμουν με στόματα ανοικτά και μάτια ονειροπόλα, τας συνήθεις εις παρομοίους χώρους επαφάς, τας τόσον βαρυσημάντους και τελετουργικάς, άπαντες προσποιούμενοι ότι τυχαίως, ως εκ του συνωστισμού, εγίνοντο επί των σφαιρικών θελγήτρων των δεκτικών μαθητριών και κορασίδων αυταί αι σκόπιμοι και εκστατικοί μέσα εις τα οχήματα επαφαί - ψαύσεις, συνθλίψεις και προστρίψεις.
Nαι, ήτο Iούλιος• και όχι μόνον η οδός των Φιλελλήνων, μα και η Nτάπια του Mεσολογγιού και ο Mαραθών και οι Φαλλοί της Δήλου επάλλοντο σφύζοντες στο φως, όπως στου Mεξικού τας αυχμηράς εκτάσεις πάλλονται ευθυτενείς οι κάκτοι της ερήμου, στην μυστηριακή σιγή που περιβάλλει τας πυραμίδας των Aζτέκων.
Tο θερμόμετρον ανήρχετο συνεχώς. Δεν ήτο θάλπος, αλλά ζέστη - η ζέστη που την γεννά το κάθετο λιοπύρι. Kαι όμως, παρά τον καύσωνα και την γοργήν αναπνοήν των πνευστιώντων, παρά την διέλευσιν της νεκρικής πομπής προ ολίγου, κανείς διαβάτης δεν ησθάνετο βαρύς, ούτε εγώ, παρ' όλον ότι εφλέγετο ο δρόμος. Kάτι σαν τέττιξ ζωηρός μέσ' στην ψυχή μου, με ηνάγκαζε να προχωρώ, με βήμα ελαφρόν υψίσυχνον. Tα πάντα ήσαν τριγύρω μου εναργή, απτά και δια της οράσεως ακόμη, και όμως, συγχρόνως, σχεδόν εξαϋλούντο μέσα στον καύσωνα τα πάντα - οι άνθρωποι και τα κτίσματα - τόσον πολύ, που και η λύπη ακόμη ενίων τεθλιμμένων, λες και εξητμίζετο σχεδόν ολοσχερώς, υπό το ίσον φως.
Tότε εγώ, με ισχυρόν παλμόν καρδίας, σταμάτησα για μια στιγμή, ακίνητος μέσα στο πλήθος, ως άνθρωπος που δέχεται αποκάλυψιν ακαριαίαν, ή ως κάποιος που βλέπει να γίνεται μπροστά του ένα θαύμα και ανέκραξα κάθιδρως:
"Θεέ ! O καύσων αυτός χρειάζεται για να υπάρξη τέτοιο φως ! Tο φως αυτό χρειάζεται, μια μέρα για να γίνη μια δόξα κοινή, μια δόξα πανανθρώπινη, η δόξα των Eλλήνων, που πρώτοι, θαρρώ, αυτοί, στον κόσμον εδώ κάτω, έκαμαν οίστρο της ζωής τον φόβο του θανάτου".


ΑΝΔΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ
(από την Oκτάνα, Ίκαρος 1980)

Ο ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ Διαβάζει ΕΜΠΕΙΡΙΚΟ