Φιλολογικό μνημόσυνο για τα 11 χρόνια του Αλέξη Κλαμαρή (24/7/1961 – 4/8/2009): Το επιθανάτιο Επίγραμμα του Αυτοκράτορα Αδριανού (σε σελλενίδεια και άλλες μεταφράσεις). Ricorrenza triste: 11 anni dalla morte di Alexis Klamaris; l’ epigramma composto dall'Imperatore Adriano poco prima della morte (varie traduzioni)

Ο περίφημος Ρωμαίος Αυτοκράτορας Αδριανός, (φιλέλληνας όσο λίγοι αλλοεθνείς στην ιστορία και λίαν καλλιεργημένος), πριν πεθάνει, το 123 μ.Χ., αναφέρεται ότι έγραψε ένα επίγραμμα. 

Ο Σελλενίδης το ενδιαφέρον αυτό (και αρκετά δημοφιλές, όπως αποδεικνύεται) λατινικό στιχούργημα (ορισμένοι το θεωρούν απόσπασμα από ευρύτερη σύνθεσι) το μετέφρασε και μας το στέλνει αφιερώνοντάς το στην θλιβερή επέτειοτου θανάτου του πρώτου Αντιπροέδρου του «ΑΒΑΞ ΚΑΙ ΠΕΣΣΟΙ», του Αλέξη Κλαμαρή. Είναι αλήθεια, παραδέχεται, πως αρχικά το προώριζε για την εφετινή (2020) επέτειο του Φίσερ, αλλά αφού αυτό  δεν έγινε εφικτό, λόγω των συγκυριών, το αναπροσάρμοσε και το προτείνει για την σημερινή 11^η επέτειο του Αλέξη.

Εμείς στον Νέο Παλαμήδη, καί για τα Λατινικά αλλά καί για τον αείμνηστο Αλέξη, υποσχόμαστε να επανέλθουμε…

...............................................

ΤΟ ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΠΟΙΗΜΑ 

 

“Vale, anima mea”

Animula, vagula, blandula

Hospes comesque corporis

Quae nunc abibis in loca

Pallidula, rigida, nudula,

Nec, ut soles, dabis iocos...

P. Aelius Hadrianus Imp.

.....

Λατινικό Λεξιλόγιο:

Vale = (ρ. προστ. ) έρρωσο, χαίρε

anima (ουσ.) ψυχή

mea (κτητ. αντ.) δική μου

Animula (υποκ. του anima) = ψυχούλα, ψυχίτσα (πρβλ. μεσαιων. ελλ. λ. ψυχάριον, δημ. ψυχάρι μου= «προσφώνησις προς τρυφερά αγαπημένην ύπαρξιν» ΛΕΞ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ)

vagula (επιθ. υποκ  vagus = πλανώμενος)

blandula (επιθ υποκ blandus = κολακευτικός, τερπνός)

hospes  (ουσ.)  ξένος

comes (ουσ.)  οπαδός συνοδοιπόρος

que   < Α.Ε.  και

corporis (ουσ.)  σώμα

quae (αναφ. αντ.) οποίος, -α

nunc (επίρρ.) τώρα

abibis (μέλλων του ρ.  abeo = απέρχομαι, φεύγω, πηγαίνω)

in < Α.Ε.  εν, εις, εντός κλπ

loca (ουσ. locus = τόπος, μέρος)

pallidula (επιθ. υποκ του pallidus= ωχρός)

rigida (επιθ rigidus

nudula  (επιθ. υποκ    nudus

nec (αρν. μόριο) μη(ν)

ut (μόριο) ως

soles  (ρ. soleo = συνηθίζω, είωθα)

dabis (μέλλων ρ. do = δίδωμι, δίνω κττ)

iocos (ουσ. jocus = παίγνιον, παιδιά, σκώμμα. Χαριέντισμα – ΛΕΞ. ΚΟΥΜΑΝΟΥΔΗ)

.....
Η μεταφραστική πρότασι του Σελλενίδη:

«Επιθανάτιον, εις την ε(μ)αυτού  ψυχήν»

Παιδούλα,  πεταχτούλα κι ομορφούλα,

οικόσιτη συντρόφισσα του σώματός μου

που τώρα ξεσηκώνεσαι να πάς σε μέρη

χλωμώδη, αυχμηρά και ερημώδη,

τέρμα, σ’ αυτά που ήξερες, τα σκέρτσα!

Πόπλιος Αίλιος ΑΔΡΙΑΝΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ

[Μετάφρασι: Αλέξανδρος ΣΕΛΛΕΝΙΔΗΣ]

..........

Άλλες μεταφράσεις

Το ποίημα υπάρχει μεταφρασμένο στην αγγλική wikipedia*:

Roving amiable little soul,

Body's companion and guest,

Now descending for parts

Colourless, unbending, and bare

Your usual distractions no more shall be there...

Όπως, επίσης, και στην ιταλική:

« Piccola anima smarrita e soave,
compagna e ospite del corpo,
ora t'appresti a scendere in luoghi
incolori, ardui e spogli,
ove non avrai più gli svaghi consueti. […] »

Την γαλλική :

« Âmelette vaguelette, calinette,

Hôtesse et compagne de mon corps,
Qui maintenant t'en vas vers des lieux
Livides, glacés et dénudés,

Tu ne lanceras plus tes habituelles plaisanteries. »

— trad. André Chastagnol85

Την γερμανική:

Kleine Seele, schweifende, zärtliche,

Gast und Gefährtin des Leibes,

Wohin wirst du nun entschwinden? An Orte,

die bleich sind, starr und düster,

Und du wirst nicht mehr wie gewohnt scherzen.

Την ισπανική:

Pequeña alma, blanda, errante
Huésped y amiga del cuerpo
¿Dónde morarás ahora
Pálida, rígida, desnuda
Incapaz de jugar como antes...?

Την ρωσική:

    Трепетная душа, нежная странница

    Гость и друг в человеческом теле,

    Где ты сейчас скитаешься,

    Ослабленная, продрогшая, беззащитная,

    Неспособная играть, как прежде?

Αλλά, βεβαίως, και στην ελληνική έκδοσι :

"Μικρή ψυχή, περιπλανώμενη και γητεύτρα

Φιλοξενούμενη και σύντροφε του σώματος

Που σύντομα θα αναχωρήσεις για τόπους

Σκοτεινούς, παγωμένους και ομιχλώδεις

Ένα τέλος σε όλα σου τα αστεία..."

*

ΣΗΜ.  Σύμφωνα με την τρέχουσα έκδοσι της wikipedia μάλιστα, το ποίημα του Αδριανού χαίρει αξιοσημείωτης δημοτικότητας, αλλά και άνισης κριτικής αξιολόγησης. Κατά τον Λατίνο Αίλιο Σπαρτιάνο, τον συγγραφέα της βιογραφίας του Αδριανού στην υστερορωμαϊκή Historia Augusta, «ο Αδριανός έγραψε ανάλογα ποιήματα και στα ελληνικά (όχι πολύ ανώτερα από το εν λόγω» . Και πράγματι διασώζονται τέσσερα επιγράμματα υπο το όνομά του στην Παλατινή Ανθολογία.  

Από την άλλη, και ο T. S. Eliot έχει γράψει ένα ποίημα με τίτλο "Animula", την πρώτη λέξι του επιγράμματος/αποσπάσματος.