Μια δίγραμμη (συστατική!) επιστολή του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου προς τον ειδωλολάτρη Λιβάνιο! Traducendo e commentando una lettera di Gregorio di Arianzo (“Nazianzeno”) al filosofo ed oratore Libanio.

Ο αγαπημένος μου Γρηγόριος Αριανζηνός -- ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος και (κακώς το ξεχνάνε κάποιοι εκ δυσμάς) Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως--δεν υπήρξε μόνο πολυγραφότατος, ελλογιμότατος και ποιητικότατος, αλλά και σε πολλά καινοτόμος και πρωτοπόρος. Χαρακτηριστική είναι η συμβολή του στο γραμματειακό είδος της ελληνικής επιστολογραφίας. Ειδικά στην Βυζαντινή Επιστολογραφία ο Γρηγόριος όχι μόνο συνέβαλε στην θεωρία του είδους, με οδηγίες υπ όψιν «των γραφόντων επιστολάς», αλλά με τα δείγματα της σωσμένης αλληλογραφίας του αναδείχθηκε κι ο ίδιος πρότυπο!

Είχα υπ’όψιν μου μια επιστολή του Γρηγορίου Θεολόγου, η οποία με την έκτασι των 2 γραμμών της μοιάζει με επίγραμμα. Και μάλιστα τρίστιχο.
Ως τέτοιο βλέποντάς την, την αναρτώ στον Νέο Παλαμήδη, και την μεταφέρω επι τη ευκαιρία της εορτής των τριών Ιεραρχών & σε λόγο νεοελληνικό και έμμετρο.

Η επιστολή, αν δεν είναι η βραχύτερη συστατική επιστολή στην μετακλασσική και την βυζαντινή επιστολογραφία, είναι η βραχύτερη όλων των γνωστών επιστολών του Γρηγορίου. Στην εκδεδομένη από τον Ιγνάτιο Σακαλή συλλογή των 244 επιστολών (Ε.Π.Ε., Γρηγορίου του Θεολόγου Άπαντα τα έργα, τ.7 Επιστολές, Θεσσαλονίκη 1986), φέρει τον αριθμό 236. Αξιοσημείωτο γεγονός είναι το ότι έχει ως παραλήπτη τον Λιβάνιο, μεγάλο Σοφιστή και από τους μεγαλύτερους ρήτορες της εποχής του. 
Αν εκπλήσσει το εύχαρι και επιγραμματικό στοιχείο της λιλιπούτιας επιστολής, τί να πή κανείς για το θέμα και την οικειότητα του ύφους; Λοιπόν, ο Γρηγόριος συστήνει κάποιον νεαρό γνώριμό του στον ονομαστό σοφιστή και πολυγραφότερο όλων ρήτορα της ύστερης αρχαιότητος, τον συνειδητό ειδωλολάτρη Λιβάνιο! Με την παράκλησι να τον φροντίζει "σαν κατα τους λόγους πατέρας του"!

Ο προστατευόμενος νέος που προφανώς θα ήταν και ο κομιστής της επιστολής του Γρηγορίου, παραμένει άγνωστος.
Η απλότητα και η οικειότητα που αποπνέει η επιστολή (σημειωτέον ότι ο Γρηγόριος δεν υπήρξε μαθητής του Λιβανίου, όπως λ.χ. ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος και ο Μέγας Βασίλειος, και ούτε επιβεβαιώνεται η πληροφορία του εκκλησιαστικού ιστορικού συγγραφέα Σωκράτους πως υπήρξε ακροατής του Λιβανίου στην Συρία), αφ΄ενός δεν συνάδει με το κλίμα του διαθρυλούμενου έντονου θρησκευτικού φανατισμού της εποχής, αφ΄ ετέρου μάς υποχρεώνει να παραδεχθούμε, πέρα από την αυτονόητη από την μεριά του Καππαδόκη Ιεράρχη εκτίμησι, και κάποιου είδους σχέσι ή ενδεχομένως και γνωριμία του με τον Ελληνοσύρο μέγα δάσκαλο και Σχολάρχη της ρητορικής στην Αντιόχεια.
...

Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ:

ΣΛF΄ .   ΛΙΒΑΝΙΩι  ΣΟΦΙΣΤΗι
Μήτηρ πατρί πέπομφα παίδα, η κατα φύσιν τω κατα λόγους. Όπως ουν μοι μελήση, σοι μελήσει.

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ


ΤΟ (Οιονεί) ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ:
Σαν μάνα στον πατέρα του σ' έστειλα το παιδί μου
-- Εγώ ως προς την φύσι μου, εσύ ως προς παιδείαν.
Κι όπως εγώ το νοιάζομαι, εσύ να το φροντίσεις!

(Νεοελληνική απόδοσι: Αλέξανδρος Σελλενίδης)