Τα ιταλικά στο «Γκρέκο Μασκαρά» και το …προφητικό χάρισμα του Μηλιώκα! Osservazioni linguistiche sulla canzone italogreca “Greco Mascara” di Miliokas

Osservazioni linguistiche (e non solo) sulla canzone italogreca “Greco Mascara” (1990) di G(ianni) Miliokas

Για άλλη μια φορά ο καλός μας «Αιθεροβάμων» παρέπεμψε στον Γιάννη Μηλιώκα, γι’ άλλη μια φορά μάς υποχρεώνει να σπεύσουμε να δευτερολογήσουμε!
Δεν μπορούμε να κάνουμε κι αλλιώς: Είναι βλέπετε το πλεονάζον «ελληνοϊταλικό στοιχείο στην ανάρτησί του, το οποίο είναι απλώς …το στοιχείο μας! Το στοιχείο δηλαδή του Ιστολογίου (ένα απο τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα) και του διαχειριστού του.
Ως εκ τούτου, η φιλολογική μας περιέργεια από την μια και η ιταλική μας επάρκεια από την άλλη, μας ωθούν φορτικά να κάνουμε το εξής: να κοιτάξουμε το γλωσσικό υλικό που χρησιμοποιεί ο Γιάννης (ο Μηλιώκας) στο τραγούδι του «Γκρέκο Μασκαρά» και να ελέγξουμε το κατά πόσον είναι ή δεν είναι …Prodotto in Italia (νεογκρικλιστί : Made in Italy). Να δούμε δηλαδή αν όντως οι λέξεις οι χρησιμοποιούμενες σαν δομικά υλικά στο εν λόγω στιχούργημα είναι γνησίως ιταλικές.

Αλλά πρώτα ας δούμε τα λόγια:

Γκρέκο Μασκαρά

(Στίχοι / Μουσική: Γιάννης Μηλιώκας)


Τσίρκο, παράγκα, φίρμα γκρέκα
τέμπο, μουργέλα, αγγαρεία
γκράντε μαέστρο καλαμπόρτζο
ράτσα μπαρούφα, ομελέτα, ιστορία
γκράντε μαέστρο καλαμπόρτζο
ράτσα μπαρούφα, ομελέτα, ιστορία

Μασκαρά, γκρέκο μασκαρά
μασκαρά, γκρέκο μασκαρά

Μάτσο αμάκα καπιτάλε
σκάρτο, τανάλια, πολιτσία
φράγκο, ρεζέρβα, φαλιμέντο
περκέ μαντζάρε σοσιαλίστε κομπανία
φράγκο, ρεζέρβα, φαλιμέντο
περκέ μαντζάρε σοσιαλίστε κομπανία

Μασκαρά, γκρέκο μασκαρά...

Σβέλτα, μαντόνα, μανιβέλα
φρένο, στραπάτσο, αραμπόλα
μόδα, καβάλα, ντόλτσε βίτα
τρόμπα, φιγουρα, σαχλαμάρα κι άρπα-κόλλα

...................................................................

Και ξεκινάμε από τον τίτλο:
Γκρέκο Μασκαρά

Γκρέκο = Greco, αλλά και η λ. μασκαράς μπορούμε να την δεχθούμε ως ιταλική. Κατά την μορφή σχετίζεται με την λ. mascara (= μάσκα και προφέρεται: ¨μάσκαρα¨), η οποία θεωρείται κατά τους ιταλούς λεξικογράφους παλιά ή εκτός χρήσης μορφή («Voce arcaica o desueta»: Nicola Zingarelli, Vocabolario della Lingua Italiana, Bologna 1986, 11esima ediz., σ. 1116) της αντίστοιχης δόκιμης maschera.
Κατά περίεργο λόγο οι συγγραφείς του Dizionario Greco moderno – Italiano (Gruppo Rditoriale Internazionale, Roma 1993) την νεοελληνική λ. μασκαράς (σ. 591) την ετυμολογούν κατά τρόπο απαράδεκτο από την …τουρκική maskara. [ Όσο …τουρκική είναι η λ. μάσκα –λέξι «αντιδάνειο», όπως θα εξηγήσουμε άλλη φορά- που στα τουρκικά λέγεται maske. Αν είναι δυνατόν!]
Βεβαίως η λ. μασκαράς κατά σημασίαν είναι συνώνυμη με την ιταλική mascalzone .

Α΄ στροφή:

Τσίρκο = Circo
παράγκα = baracca
φίρμα = firma
γκρέκα = greca
τέμπο = tempo
μουργέλα = ; Σ’ αυτήν την ούτως ή άλλως «αγνώστου ετύμου» (Μπαμπινιώτης), προτείνω όχι άνευ επιφυλάξεως την –άγνωστή μου- muriella (Zingarelli, σ. 1210)
αγγαρεία = angaria
γκράντε = grande
μαέστρο = maestro
καλαμπόρτζο = ; Μου είναι παντελώς ΆΓΝΩΣΤΟΝ – ακόμα και σαν νεοελληνικό!
Το πιο πιθανό να πρόκειται για ιταλικής καταγωγής φράσι με το γνωστό ρήμα calare στην προστακτική: cala = αμόλα! Ας πούμε, κάποιο ναυτικό παράγγελμα τύπου: π.χ. cala burga ( όπου burga = καλάθι για ψάρια) ή κάποιο –εξ ίσου περιθωριακό- διαλεκτικό γλωσσικό στοιχείο τύπου βρισιάς (σε ανάλογο επαγγελματικό σινάφι. Π.χ. cala, brogio! (όπου brogio = βλάξ).
[Πολύ θα ήθελα –αν και απίθανο- να σχετίζεται το περίεργο αυτό καλαμπόρτζο με το επίθετο calabrese. Λέτε να ‘χουμε καμμια περίπτωσι κρυπτομνησίας του Μηλιώκα, κατά το Greco il Calabrese; Έτσι κι αλλιώς το περίφημο τέκνο της Μεγάλης Ελλάδος, ο Γκρέκο ήταν πράγματι Γκράντε Μαέστρο (Grande Maestro = Grand Maître = Grand Master = Gross Meister : GM = ΜΔΜ) στο σκάκι της εποχής του --Για να μην πούμε ένας άτυπος Παγκόσμιος Πρωταθλητής, εκεί στην αυγή του 17ου αι.!]

ράτσα = razza
μπαρούφα = baruffa
ομελέτα = omeletta
ιστορία = κανονικά storia, αλλά υπάρχει και το istoria !! (Zingarelli, σ. 1001)

Β΄ στροφή:
Μάτσο = mazzo
αμάκα: υπάρχει, όχι από το amaca (= η κρεμαστή -συνήθως δικτυωτή- κούνια των ναυτικών), αλλά από την έκφρ. a macca = στο τσάμπα! (Καμμία σχέσι με το 3ο εν. του ρ. ammacco = χτυπάω ζουλάω, κοπανάω)
καπιτάλε = capitale
σκάρτο = scarto
τανάλια: υπάρχει το tanaglia παράλληλα με το tenaglia ! (Zingarelli, σ. 1958)
πολιτσία = polizia
Φράγκο = franco
ρεζέρβα : εντάξει το κανονικό είναι riserva (= εφεδρεία, απόθεμα, αποθεματικό π.χ. κεφάλαιο), αλλά μάλλον θα υπάρχει σε διαλεκτικό τύπο κοντά στο μαρτυρούμενο συγγενικό reservatorio.

φαλιμέντο = fallimento (= πτώχευσι, χρεοκοπία)
περκέ = perche (= γιατί / διότι)
μαντζάρε = mangiare (= τρώω)
σοσιαλίστε : τροποποιημένο. Tο ορθόν: socialista (πληθ.: socialisti). Ίσως επιλέχθη όχι τόσο κατά το γερμανικόν socialisten, όσο για το ανορθογράφως ομόηχο και σατιρικώς καταληκτούν: «σοσιαλησταί» !
κομπανία = compa(g)nia (= παρέα, εταιρία)
[Έβαλα, όπως θα προσέξατε, και τις σημασίες στην ελληνική, ούτως ώστε να μην είναι δύσκολη η αποκρυπτογράφησις του εμφαντικά επαναλαμβανόμενου δίστιχου:
«Φράγκο, ρεζέρβα, φαλιμέντο / περκέ μαντζάρε σοσιαλίστε κομπανία» !]

Γ΄ στροφή:
Σβέλτα = svelta (το επιθ. svelto επιρρηματικά)
μαντόνα = madonna
μανιβέλα : η ελαφρώς τροποποιηθείσα manovella
φρένο = freno
στραπάτσο = strapazzo
καραμπόλα = carambola
μόδα = moda
καβάλα : βεβαίως στην αντίστοιχη σημασίας επιρρηματική έκφρασι χρησιμοποιείται το αρσενικό cavallo (a cavallo και όχι το θηλ. cavalla), αλλά υπάρχει η πιθανότητα να έχουμε επίδρασι κατ’ ευθείαν από την προστακτική του ρ. accavallare: accavalla = συσσώρευε, βάζε το ένα πάνω στ’ άλλο, καβάλα)
ντόλτσε βίτα = dolce vita
τρόμπα= trompa
φιγούρα = figura
σαχλαμάρα = ;
άρπα-κόλλα: ούτε κι αυτή η έκφρασι είναι ιταλική. Υπάρχουν μεμονωμένα οι λέξεις arpa και colla, αλλά με άλλες σημασίες (είναι αμφότερες ουσιαστικά) και χωρίς την ανάλογη με την ελληνική επιρ – ρηματική χρήσι.

Αλλά, ας ξανακούσουμε το κομμάτι σε (διαφορετικό) βίντεο απο το Γιουτιούμπι.

Greco Maskara - Γκρέκο Μασκαρά

Συνοψίζουμε:
Επιχείρησα στα πλαίσια της διαγλωσσικής προσέγγισης μια όσο γίνεται προσεκτική αναζήτησι για την ενδεχόμενη πιστή ταύτισι των αναφερομένων νεοελληνικών λέξεων/εκφράσεων με τις αντίστοιχες λέξεις/εκφράσεις της ιταλικής στους στίχους του τραγουδιού του Μηλιώκα.
Διαπιστώσαμε ότι σε ένα συντριπτικό ποσοστό το «ελληνόφωνο» γλωσσικό υλικό που δομεί στιχουργικά το κομμάτι αυτό, ταυτίζεται μορφο-σημασιολογικά με το αντίστοιχο υλικό της ιταλικής.
Είναι αξιοσημείωτο ότι από τις 14 της α΄ στροφής (γίνονται 16 μαζί με τον τίτλο), μόνο μία (καλαμπόρτζο) παρέμεινε τελικά αταύτιστη και άλλη μία (μουργέλα) με κάποια επιφύλαξι. Το ίδιο περίπου υψηλό ποσοστό στην γ΄ και τελευταία στροφή (από τις 14-15 λέξεις, καθολικά αταύτιστη μόνο η λ. σαχλαμάρα και εν μέρει η επιρρηματική φράσι άρπα-κόλλα).
Συνολικά δηλαδή, από τις 44 λέξεις (2+ 14+ 13+ 15 ) που απαρτίζουν ευφυέστατα προσαρμοσμένες το στιχούργημα, μόνο 2-3 ( ποσοστό γύρω στο 5%) δεν έχουν αντίστοιχο τύπο (μιλάμε για ομόηχο «σημαίνον») στην γλώσσα του …Μπερλουσκόνι! Όλες οι άλλες (με κάποια ανοχή σε ελάχιστες περιπτώσεις στην προσαρμοσμένη προφορά κατά την νεοελληνική μεταφορά τους π.χ. baracca, manovella, car/ά/mbolla και επίσης στις δύο τελευταίες: arpa, colla, που δεν τις απέρριψα πιο πάνω, αλλά ούτε τις συμπεριέλαβα ακριβώς, επειδή αυτές οι δυο ιταλικές ομόηχες απομακρύνονται στις αντίστοιχες περιπτώσεις από το νεοελληνικό σημαινόμενο), όπως είδαμε, ταυτίζονται piu’ o meno απόλυτα.

ΕΠΙΛΟΓΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Ο Μηλιώκας γνωστός για το ανατρεπτικό χιούμορ του, αλλά και το γνήσια σατιρικό ύφος του (με κριτική στάσι σε διάφορα κοινωνικά φαινόμενα και επιπλέον στόχευσι συχνά αντιεξουσιαστική) και σ’ αυτό το τραγούδι δεν νοιάζεται ούτε, βέβαια, να προβάλη καμμιά ιταλομάθεια ούτε και να αναδείξη με φιλολογική νοοτροπία γλωσσικές (αναγνωρισμένες άλλωστε) συγγένειες.
Ως μεγάλος καλλιτέχνης πετυχαίνει απόλυτα τον αισθητικό-ιδεολογικό του στόχο με ένα ακόμη δυνατό σατιρικό τραγούδι. Το οποίο προσφυέστατα το συνέθεσε κάπως αλα ιταλικά!

Ά! Για να μην το ξεχάσουμε: Στην β΄στροφή του τραγουδιού, που είναι και η κεντρική του όλου στιχουργήματος, (δεν το είπαμε :) δεν έμεινε ΚΑΜΜΙΑ ΛΕΞΙ χωρίς απόλυτη αντιστοίχισι!!
Πράγμα που καθιστά τον ροκά συνθέτη-τραγουδοποιό, και στιχουργό με ιδιαίτερα διαισθητικό -μην πούμε προφητικό- χάρισμα: Τί έγραφε η επωδός του τραγουδιού του για τα χρηματικά αποθέματα, το ποιος έφαγε τα φράγκα και ποιος οδηγεί την χώρα των γραικών σε χρεοκοπία;

Φράγκο, ρεζέρβα, φαλιμέντο / περκέ μαντζάρε σοσιαλίστε κομπανία !

Κι αυτά το 1990!!


Αλέξανδρος Σοϊλεμέζης