ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ: ΕΓΚΩΜΙΟΝ ΠΟΙΗΤΙΚΟΤΗΤΟΣ (μέρος γ’). GREGORIO DI NAZIANZO (io dico: Arianzeno); Un Santo Grande Poeta Ed Erudito. ΙII

Το παρακάτω κείμενο κατά την σημερινή εορτή των τρισμεγίστων Φωστήρων Ιεραρχών αποτελεί συνέχεια περσινής ανάρτησής μας:

Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ
"Βεβαίως δικαίωμα του κάθε μελετητού είναι να εκτιμήση την αξία της ποιήσεως του Γρηγορίου κατά την κρίσι του –όσο κι αν υπάρχουν σταθερά σημεία με τα οποία μπορεί να αποφανθή η φιλολογική κριτική αντικειμενικά για την αξία της ποιητικής τέχνης οποιουδήποτε λογοτέχνη – αλλά, κανείς δεν έχει το δικαίωμα να μην δεχθή την μεγάλη πρωτοτυπία που σφραγίζει ανεξίτηλα το μεγάλο ποσοστό της ποιητικής αυτής κληρονομιάς, πράγμα το οποίο είναι το καθαρά προσωπικό περιεχόμενο με πρωτοφανή εξομολογητικό χαρακτήρα.

Και φυσικά, το ποιητικό έργο ενός ανθρώπου , ο οποίος έζησε με συνέπεια τις ιδέες του, βίωσε τα ιδανικά του και αντιμετώπισε υπαρξιακά κάθε γεγονός της ζωής του, δεν θα μπορούσε να μην διαπνέεται από μια γνήσια εσωτερικότητα και έναν αυθεντικό στοχασμό. Αλλά το παράδειγμα του Γρηγορίου είναι μοναδικό: γράφει από εσωτερική ανάγκη να εκφρασθή και υλοποιεί ποιητικά τις ιδέες του, τα συναισθήματα και τα διάφορα γεγονότα της ζωής του, δημόσια και ιδιωτικά ακόμα, δίχως να αποζητά την ποιητική αναγνώρισι, μακριά από οποιαδήποτε εξωτερική σκοπιμότητα και χωρίς κάν ν’ απευθύνεται σε ωρισμένο κοινό. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο οι στίχοι του είναι (κατά το περιεχόμενο) προσιτοί στην αιώνια ανησυχία του κάθε ανθρώπου.
Αναμφίβολα το τόσο σημαντικό αυτό χαρακτηριστικό της ποιήσεως αυτής δεν θα μπορούσε να έχη αγνοηθή απ’ τους εκάστοτε ερευνητές.
Επ’ αυτού λοιπόν, ο Ξύδης {Θεοδώρου Ξύδη, Προσωδιακά χριστιανικά ποιήματα, [Αθήναι] 1958} σωστά παρατηρεί: «Είναι πάντως ενδεικτικό της ποιήσεως αυτής η επίγνωση που κινεί πάντοτε τον ποιητή της, η τεχνική του, κι ακόμα η έντονη εσωτερικότητα που αντηχούν οι στίχοι του Γρηγορίου του Θεολόγου» {ό.π. σ.5).
Περισσότερο συγκεκριμένος ο Τωμαδάκης γράφει: «Ενώπιον του θανάτου, της πικρίας, της ματαιότητος, ο Γρηγόριος, βαθύτατα Έλλην, αναλαμβάνει τον κάλαμον, όχι δια να θεολογήση, αλλά δια να τραγουδήση. Και η ποίησίς του είναι το ξέσπασμα της αγνής, αφελούς, απατηθείσης ψυχής. Βιογραφικαί σελίδες με πολύν φόρτον λεπτομερειών, σατιρικαί σελίδες κατά των φαύλων συγχρόνων του και των αντιπάλων του, λυρικαί σελίδες εξομολογήσεως, οδύνης, εσωτερικού σπαραγμού», και ολοκληρώνει: «Σπανίως εσωτερικός ποιητής ωμίλησε με την ειλικρίνεια και το πάθος του Γρηγορίου».
Με το ίδιο πνεύμα εκφράζεται κι ο Στασινόπουλος, που βρίσκει ότι η ποίησι του Γρηγορίου «υπακούει σε μιαν έντονη εσωτερικότητα, μιαν ενόραση και αναζήτηση του μυστηρίου της ζωής, με κέντρο πάντοτε τον έρωτα προς την απομόνωση» και ότι «έχει βαθύ ανθρώπινο στοιχείο…».
Και μια τελευταία γνώμη: «τα ποιήματα του Γρηγορίου είναι γεννήματα ωρών εγκλεισμού και διακοπής επικοινωνίας με τα έξω, στροφής προς τα μέσα και τα άνω…Είναι εξωτερικεύσεις και ομιλήματα ψυχής, προσευχαί που ξεχειλίζουν από αίσθημα και λυρισμόν. Είναι εξομολογήσεις εκ βαθέων ενός σοφού και ενός αγίου, που η σοφία και η αγιότης του έχουν έχουν μετουσιωθή μέσα εις την υψηλήν θερμοκρασίαν της εμπνεύσεως εις την καθαυτό ποίησιν».
Ως εκ τούτου λοιπόν, σε μια προσωπική ποίησι με τα ανωτέρω αναφερθέντα χαρακτηριστικά, είναι φυσικό να ενυπάρχη άφθονο το υποκειμενικό στοιχείο του συγγραφέως. Και το υποκειμενικό αυτό στοιχείο μας προσφέρεται τόσο ευκρινώς και με τόση ειλικρίνεια μέσα από αυτήν την ποίησι, ώστε εξ αιτίας του αβίαστα να μπορεί να χαρακτηρισθή ο Γρηγόριος «ως ασταθής, σκεπτικιστής, σχολαστικός, ρομαντικός» {Κομίνης}"

(…)
= (Continua...)

Αλέξανδρος Σοϊλεμέζης



Απο το νεανικό κείμενο μου: "ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΣΤΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΥ ..." (Ο ποιητής Γρηγόριος ο Θεολόγος ή Αριανζηνός)
[Όσο γι’ αυτό το απο εμένα –χρόνια- παρατιθέμενο επίθετο Αριανζηνός, αντί για το έτσι κι αλλιώς δυτικόφερτο «Ναζιανζηνός», ας μην σκανδαλίζονται οι φίλοι. Δεν θα επέτρεπα στην μνήμη του αγαπημένου μου Αγίου να αυθαιρετήσω με σκοπό την αυτοπροβολή.
Αλλά υπόσχομαι να επιχειρηματολογήσω υπέρ της πρότασής μου οσονούπω!]. ΄