«Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΞΑΝΑΣΤΑΥΡΩΝΕΤΑΙ» ΤΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ ΣΕ ΤΑΙΝΙΑ ΤΟΥ Ζυλ Ντασέν. Il romanzo “Cristo di nuovo in croce” di Kazantzakis ed un film di Julles Dassin

ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ «Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΞΑΝΑΣΤΑΥΡΩΝΕΤΑΙ» ΤΟΥ Ν. ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ ΣΕ ΤΑΙΝΙΑ ΤΟΥ Ζυλ Ντασέν. Il romanzo “Cristo di nuovo in croce” di Kazantzakis ed il film “CELUI QUI DOIT MOURIR” di Julles Dassin


Από καιρό εξετάζουμε την πιθανότητα συνεργασίας στον χώρο της τηλεκριτικής και της κινηματογραφικής τέχνης με μια παιδική μας φίλη με ανεπτυγμένα ενδιαφέροντα στον χώρο του σινεμά (είναι αυτό που λέμε «σινεφίλ»). Μέχρι τότε, είπαμε λόγω καί επικαιρότητας καί γιατί μας άρεσε ιδιαίτερα, να εγκαινιάσουμε την αναφορά μας στον χώρο του κινηματογράφου με μια δανεική ανάρτησι παρμένη από το εξαίρετο Ιστολόγιο του εκ Κύπρου Έλληνα φίλου και συναγωνιστή Απόστολου Μακρίδη. Τον ευχαριστούμε!

"Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται"

Celui qui doit mourir

Σκηνοθεσία : Ζυλ Ντασσέν
Σενάριο : από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη, Ben Barzman & Julles Dassin
Φωτογραφία: Gilbert Chain - Jacques Natteau
Μουσική : Georges Auric , επιμέλεια ελληνικών θεμάτων Μάνος Χατζιδάκις
Κοστούμια : Γιάννης Τσαρούχης
Παίζουν: Μελίνα Μερκούρη, Μωρίς Ρονέ, Πιέρ Βανέκ, Ροζέ Ανίν, Τζό Ντασσέν, Αννα Αρμάου, Δήμος Σταρένιος
Έτος Παραγωγής : 1957
Ασπρόμαυρο
Διάρκεια : 120'


CELUI QUI DOIT MOURIR (Ο Χριστός ξανασταυρώνεται)

«Αν ο Χριστός σήμερα κατέβαινε στη γη,τι θαρρείς πως θα κρατούσε στους ώμους; Σταυρό; Όχι, έναν τενεκέ πετρέλαιο...»

[Νίκος Καζαντζάκης, "Ο Χριστός ξανασταυρώνεται"]

Θεωρώ πως το συγκεκριμένο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη είναι το καλύτερο που έγραψε, υπό την έννοια πως πρόκειται για το πιο φιλοσοφικό και αλληγορικό του σύγγραμμα. Ίσως μαζί με τους Αδερφοφάδες και την Αναφορά στον Γκρέκο.

Δεν σκόπευε βέβαια να πλήξει τον χριστιανισμό όπως αρκετοί σύγχρονοί του θεώρησαν. Χτίζοντας τον μύθο του βιβλίου γύρω από ένα παράξενο ελληνικό έθιμο, αυτό της αναπαράστασης των Θείων Παθών (ειρήσθω εν παρόδω, απειλήθηκε με αφορισμό από την Ιερά Σύνοδο), ο μεγάλος κρητικός θίγει την τραγική μοίρα του ελληνισμού της Μικράς Ασίας (και ταυτόχρονα την ήττα της Μεγάλης Ιδέας, όπως υποστηρίζει κι ο Roderick Beaton), την κοινωνική αδικία, την απόσταση που χωρίζει τη θεωρία από την πρακτική του Χριστιανισμού, την ελληνική ευλογία και την ελληνική κατάρα ταυτόχρονα.

Σημειωτέον πως ο Καζαντζάκης υπήρξε ένας από τους πρώτους επιφανείς Έλληνες οπαδούς των σοσιαλιστικών ιδεών (αν και αργότερα αποκήρυξε τον κομουνισμό λόγω των σταλινιστικών ακροτήτων) και μοιραίο ήταν στο μυθιστόρημα αυτό να κυριαρχεί η σύγκρουση του πεινασμένου (Παπα-Φώτης) με τον χορτάτο και βολεμένο (Παπα-Γρηγόρης).

Ο Ζυλ Ντασέν αποφάσισε το 1957 (έτος θανάτου του Καζαντζάκη) να μεταφέρει το μυθιστόρημα στη μεγάλη οθόνη. Ήταν η εποχή που, ερωτευμένος με τη Μελίνα Μερκούρη, ασχολήθηκε εις βάθος με την Ελλάδα, τους μύθους της και την ψυχοσύνθεση των ανθρώπων της. Και το μεγάλο σκηνοθετικό του κατόρθωμα είναι πως παρακολουθώντας την ταινία πραγματικά ‘ξεχνάς’ πως είναι γαλλόφωνη και την θεωρείς πέρα για πέρα ελληνική.

Γι’ αυτό βέβαια ευθύνεται επίσης η απαστράπτουσα κι εκθαμβωτική Μελίνα (ερμηνεύει την πόρνη Κατερίνα), το ελληνικό τοπίο (αν θυμάμαι καλά τα γυρίσματα έγιναν στην Κρήτη), αλλά πάνω απ’ όλα το ελληνικό ‘φέρσιμο’ των ηθοποιών: πότε φωνακλάδες, πότε μελαγχολικοί, πότε παθιασμένοι, ήρωες και τιποτένιοι συνάμα...

Ο Γάλλος δημιουργός άλλαξε κάπως το τέλος του μυθιστορήματος (στο βιβλίο οι πρόσφυγες της Σαρακήνας εγκαταλείπουν τη Λυκόβρυση αναζητώντας νέα γη), αφαίρεσε κάποια δευτερεύοντα πρόσωπα, δεν έδωσε βάρος σε κάποια άλλα (όπως στο ρόλο του γερο-Λαδά ας πούμε), αλλά οι παρεμβάσεις του έγιναν με τόση μαεστρία που ανέδειξαν το έργο του Καζαντζάκη.
Άλλωστε δεν είναι κι εύκολο να μεταφέρεις ένα ογκώδες μυθιστόρημα σε μια ταινία των δύο ωρών. Θα μπορούσε να κατηγορηθεί για την αλλαγή του τίτλου ("Αυτός που πρέπει να πεθάνει") αλλά και πάλι δεν ξέρω κατά πόσο η Ευρώπη της δεκαετίας του 50 (πόσο μάλλον η Ελλάδα...) θα υποδεχόταν θερμά μια ταινία με τίτλο «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται»...

Η εναρκτήρια σκηνή (οι Μικρασιάτες πρόσφυγες πορεύονται τραγουδώντας τις πρώτες στροφές του εθνικού ύμνου), η άφιξη των προσφύγων στη Λυκόβρυση και η τελετουργική δολοφονία του Μανωλιού (τον ερμηνεύει ο εξαιρετικός Pierre Vaneck) είναι γυρισμένες με τέτοιο τρόπο που αποκαλύπτουν την μαεστρία του Ντασέν.

Η Ιερά Σύνοδος υποδέχτηκε το βιβλίο και την ταινία με απειλές (προς δε τον Νίκο Καζαντζάκη καλεί τούτον εις ανασκευήν και αναίρεσιν των εν τοις ως είρηται βιβλίοις αυτού βλασφημών), όμως το 1975 η ΕΡΤ αποφάσισε να γυρίσει σειρά 50 επεισοδίων, η οποία γνώρισε τεράστια επιτυχία (και από την οποία σειρά σώζονται μονάχα 18 επεισόδια, αφού το φιλμ χρησιμοποιήθηκε για να γυριστεί ο άγνωστος πόλεμος).

Εύχομαι πραγματικά η ταινία να αποτελέσει αφορμή για τους Έλληνες δημιουργούς για επαναπροσδιορισμό της θεματολογίας του νέου ελληνικού κινηματογράφου. Είναι κρίμα να μην χρησιμοποιείται η τεράστια λογοτεχνική παραγωγή που μας έχει κληροδοτηθεί. Πέρα από κάμποσες μέτριες κωμωδίες και φιλμ που αφηγούνται τα βάσανα Αλβανών μεταναστών, τι έχει να πει το εγχώριο σινεμά;


Απόστολος Μακρίδης
http://apostolosmakrides.blogspot.com/2009/03/celui-qui-doit-mourir.html