Το τελευταίο μάθημα ήταν, τυπικά, σήμερα. Από την τελευταία διδακτέα ενότητα του 4ου κεφ. Στο 2ο Βιβλίο των Ελληνικών του Ξενοφώντος, έμενε προς εξέτασι το κομμάτι με τον «λόγο του Θρασυβούλου πρίν από την μάχη» (παρ. 13-17). Ο διδάσκων μην προλαβαίνοντας (λόγω και των αιφνιδίων εξελίξεων, ανωτέρας βίας κλπ) να ολοκληρώσει όπως σχεδίαζε την παράδοσί του, αναρτά μέρος του σχεδιάσματος του μαθήματος και των σκέψεών του, καταφεύγοντας στην δεδομένη φιλοξενία του Νέου Παλαμήδη.
Για λόγους φιλολογικής προσέγγισης, αλλά και ιδεολογικής πεποίθησης, ο διαχειριστής προτάσσει το πρωτότυπο, αρχαιοελληνικό κείμενο.
ΞΕΝΟΦ. «Ελληνικά» Β΄,4. 13-17 :
[2.4.13] Ἄνδρες πολῖται, τοὺς μὲν διδάξαι, τοὺς δὲ ἀναμνῆσαι ὑμῶν βούλομαι ὅτι εἰσὶ τῶν προσιόντων οἱ μὲν τὸ δεξιὸν ἔχοντες οὓς ὑμεῖς ἡμέραν πέμπτην τρεψάμενοι ἐδιώξατε, οἱ δ᾽ ἐπὶ τοῦ εὐωνύμου ἔσχατοι, οὗτοι δὴ οἱ τριάκοντα, οἳ ἡμᾶς καὶ πόλεως ἀπεστέρουν οὐδὲν ἀδικοῦντας καὶ οἰκιῶν ἐξήλαυνον καὶ τοὺς φιλτάτους τῶν ἡμετέρων ἀπεσημαίνοντο. ἀλλὰ νῦν τοι παραγεγένηνται οὗ οὗτοι μὲν οὔποτε ᾤοντο, ἡμεῖς δὲ ἀεὶ ηὐχόμεθα. [2.4.14] ἔχοντες γὰρ ὅπλα μὲν ἐναντίοι αὐτοῖς καθέσταμεν· οἱ δὲ θεοί, ὅτι ποτὲ καὶ δειπνοῦντες συνελαμβανόμεθα καὶ καθεύδοντες καὶ ἀγοράζοντες, οἱ δὲ καὶ οὐχ ὅπως ἀδικοῦντες, ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἐπιδημοῦντες ἐφυγαδευόμεθα, νῦν φανερῶς ἡμῖν συμμαχοῦσι. καὶ γὰρ ἐν εὐδίᾳ χειμῶνα ποιοῦσιν, ὅταν ἡμῖν συμφέρῃ, καὶ ὅταν ἐγχειρῶμεν, πολλῶν ὄντων ἐναντίων ὀλίγοις οὖσι τροπαῖα ἵστασθαι διδόασι· [2.4.15] καὶ νῦν δὲ κεκομίκασιν ἡμᾶς εἰς χωρίον ἐν ᾧ οὗτοι μὲν οὔτε βάλλειν οὔτε ἀκοντίζειν ὑπὲρ τῶν προτεταγμένων διὰ τὸ πρὸς ὄρθιον ἰέναι δύναιντ᾽ ἄν, ἡμεῖς δὲ εἰς τὸ κάταντες καὶ δόρατα ἀφιέντες καὶ ἀκόντια καὶ πέτρους ἐξιξόμεθά τε αὐτῶν καὶ πολλοὺς κατατρώσομεν. [2.4.16] καὶ ᾤετο μὲν ἄν τις δεήσειν τοῖς γε πρωτοστάταις ἐκ τοῦ ἴσου μάχεσθαι· νῦν δέ, ἂν ὑμεῖς, ὥσπερ προσήκει, προθύμως ἀφιῆτε τὰ βέλη, ἁμαρτήσεται μὲν οὐδεὶς ὧν γε μεστὴ ἡ ὁδός, φυλαττόμενοι δὲ δραπετεύσουσιν ἀεὶ ὑπὸ ταῖς ἀσπίσιν· ὥστε ἐξέσται ὥσπερ τυφλοὺς καὶ τύπτειν ὅπου ἂν βουλώμεθα καὶ ἐναλλομένους ἀνατρέπειν. [2.4.17] ἀλλ᾽, ὦ ἄνδρες, οὕτω χρὴ ποιεῖν ὅπως ἕκαστός τις ἑαυτῷ συνείσεται τῆς νίκης αἰτιώτατος ὤν. αὕτη γὰρ ἡμῖν, ἂν θεὸς θέλῃ, νῦν ἀποδώσει καὶ πατρίδα καὶ οἴκους καὶ ἐλευθερίαν καὶ τιμὰς καὶ παῖδας, οἷς εἰσί, καὶ γυναῖκας. ὦ μακάριοι δῆτα, οἳ ἂν ἡμῶν νικήσαντες ἐπίδωσι τὴν πασῶν ἡδίστην ἡμέραν. εὐδαίμων δὲ καὶ ἄν τις ἀποθάνῃ· μνημείου γὰρ οὐδεὶς οὕτω πλούσιος ὢν καλοῦ τεύξεται. ἐξάρξω μὲν οὖν ἐγὼ ἡνίκ᾽ ἂν καιρὸς ᾖ παιᾶνα· ὅταν δὲ τὸν Ἐνυάλιον παρακαλέσωμεν, τότε πάντες ὁμοθυμαδὸν ἀνθ᾽ ὧν ὑβρίσθημεν τιμωρώμεθα τοὺς ἄνδρας.
2. ΑΠΟΔΟΣΙ ΣΤΗΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ
[ΣΗΜ. 1. Καί τα εις την νεοελληνική αποσπάσματα που θα παραθέσουμε μετά, είναι από την «μετάφραση» του Ρόδη Ρούφου (βλ. σχολικό εγχειρίδιο σ. 98-99)]
|
[12] Αντίκρυ τους, οι επαναστάτες έπιασαν κ' εκείνοι όλο το πλάτος του δρόμου, οι οπλίτες τους όμως είχαν μόνο δέκα σειρές βάθος· πίσω τους ωστόσο πήραν θέση ασπιδοφόροι κ' ελαφρό πεζικό οπλισμένο μ' ακόντια, και πιο πίσω ακόμα άλλοι, οπλισμένοι με πέτρες. (Απ' αυτούς ήταν πολλοί, γιατί είχαν προστεθή και ντόπιοι). Καθώς προχωρούσαν οι αντίπαλοι, ο Θρασύβουλος πρόσταξε τους άνδρες του ν' αποθέσουν τις ασπίδες τους· κάνοντας κι αυτός το ίδιο, αλλά κρατώντας τ' άλλα όπλα του, στάθηκε στη μέση κ' είπε: |
|
|
[13] «Θυμηθήτε, πολίτες —κι όσοι δεν το ξέρετε, μάθετέ το— ότι στο δεξιό εκείνων που πλησιάζουν βρίσκονται αυτοί που εδώ και τέσσερεις μέρες νικήσατε και πήρατε στο κυνήγι. Στο άκρο αριστερό τους πάλι είναι οι ίδιοι οι Τριάντα —αυτοί που δίχως σε τίποτα νάχουμε φταίξει μας εξόριζαν από την πόλη, μας έδιωχναν από τα σπίτια μας κ' έκαναν προγραφές των αγαπημένων μας. Να όμως που τώρα τους έλαχε κάτι που αυτοί ποτέ δεν περίμεναν, ενώ εμείς πάντα το ευχόμασταν— τους αντικρύζουμε με τα όπλα στα χέρια! [14] Κάποτε μας έπιαναν την ώρα που τρώγαμε, την ώρα που κοιμόμασταν, την ώρα που ήμασταν στην Αγορά· άλλοι εξοριστήκαμε όχι μόνο αναίτια, αλλά δίχως να βρισκόμαστε καν στην πόλη. Γι' αυτό κ' οι θεοί παίρνουν τώρα φανερά το μέρος μας: μέσα στην καλοκαιρία προκαλούνε θύελλα την ώρα που μας συμφέρει· όταν κάνουμε επιχείρηση, λίγοι εμείς εναντίον πολλών εχθρών, θριαμβεύουμε χάρη στην εύνοιά τους· [15] και να τώρα που μας έφεραν σε τοποθεσία όπου οι εχθροί έχουν ν' ανέβουν ανήφορο κ' έτσι δεν μπορούν ούτε δόρατα, ούτε ακόντια να ρίξουν πάνω από τα κεφάλια των μπροστινών τους, ενώ εμείς από ψηλά θα τους φτάνουμε και με δόρατα και μ' ακόντια και με πέτρες και θα χτυπήσουμε πολλούς. [16] Θα νόμιζε κανένας ότι με τις πρώτες σειρές τους τουλάχιστον θα χρειαστή να πολεμήσουμε σαν ίσοι προς ίσους· αν όμως εσείς ρίχνετε τα βέλη σας πυκνά-πυκνά, όπως πρέπει, κανένας σας δε θ' αστοχήση — γεμάτος καθώς είν' ο δρόμος από δαύτους. Αυτοί πάλι θα κρύβωνται όλη την ώρα κάτω από τις ασπίδες τους για να προφυλαχτούν— έτσι θα μπορούμε να τους χτυπάμε όπου θέλουμε, σα νάναι τυφλοί, αλλά και να ορμάμε καταπάνω τους και να τους γκρεμίζουμε. [17] Εμπρός λοιπόν, άνδρες, αγωνιστήτε με τέτοιο τρόπο, που ο καθένας σας να νιώση ότι σ' αυτόν χρωστάμε το πιο πολύ τη νίκη! Γιατί αυτή, αν θέλη ο θεός, θα μας δώση πίσω πατρίδα, σπίτια, ελευθερία, τιμές, παιδιά —σ' όσους έχουν— και γυναίκες. Τρισευτυχισμένοι θάναι στ' αλήθεια όσοι από μας, νικητές, ζήσουν για να δουν τη γλυκύτατη εκείνη μέρα! Ευτυχισμένος όμως κι όποιος σκοτωθή, γιατί σε κανένα —και πλούσιος νάναι— δε θα στηθή μνημείο λαμπρό σαν το δικό του! Όταν λοιπόν έρθη η στιγμή θ' αρχίσω εγώ να τραγουδάω τον παιάνα- και μόλις επικαλεστούμε τον Ενυάλιο ας ορμήσουμε όλοι με μια καρδιά, να ξεπληρώσουμε σ' αυτούς τους ανθρώπους τις προσβολές που μας έκαναν !» |
3. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΙ
ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ:
Η πτώσι των Τριάκοντα και η επικράτησι των δημοκρατικών Αθηναίων.
ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΖΗΤΗΜΑΤΑ:
--Πώς οι λίγοι νικάν τους πολλούς!
--Οι επαναστάτες δημοκρατικοί με αρχηγό τον Θρασύβουλο νίκησαν στον Πειραιά τον αθηναϊκό στρατό των Τυράννων.
ΣΥΝΔΕΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ:
Πρώτα βρήκαν τον αρχηγό! (Αρχηγός του επαναστατικού πυρήνα των αντιστασιακών αναδείχθηκε ο έμπειρος στρατιωτικός Θρασύβουλος).
Αυτός με 70 (συμβολικός αριθμός!) συντρόφους του (επιτίθεται από την Θήβα!) και καταλαμβάνει ένα μικρό φρούριο στην Αττική.
Οχυρώνονται· και με τύχη, αλλά και με ηρωισμό αποκρούουν μια πρώτη στρατιωτική επίθεσι των ολιγαρχικών.
Με δεύτερη τολμηρή ενέργεια και ενώ έχουν ενισχυθή με άλλους 600 και περισσότερους ομοϊδεάτες, αιφνιδιάζουν μεγάλη φρουρά των αντιπάλων. Εν τω μεταξύ έχουν συγκεντρώσει γύρω στους 1000 άνδρες.
Όλοι τους μεταφέρονται κρυφά στον Πειραιά (τόπος αντιστασιακού εκείνο το διάστημα ενδιαφέροντος), αλλά εντοπιζόμενοι από τους αντιπάλους τους καταδιώκονται και περικυκλώνονται στην περιοχή της Μουνιχίας (σημερινή Καστέλα) από έναν ανώτερο ποιοτικά στρατό, πλήρως οργανωμένο και αριθμητικά πενταπλάσιο (: περιλάμβανε τους Οπλίτες, το Ιππικό και την Σπαρτιατική Φρουρά!).
Δεν παραδίνονται, αλλά ετοιμάζονται για μάχη. Αξίζει να δούμε πώς ο εμπνευσμένος αρχηγός υψώνει το φρόνημα των συντρόφων/συμπολεμιστών του!
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ – ΥΠΟΓΡΑΜΜΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ
Η «δημηγορία» του Θρασύβουλου. (Ο Θρασύβουλος –και κατ’ επέκτασι ο Ξενοφών -- χαρακτηριστικός εκπρόσωπος του αρχαίου Ελληνισμού, προβάλλει θεμελιώδεις έννοιες και αξίες του αρχαίου –και όχι μόνο- Ελληνικού Πολιτισμού. Απο την άλλη, πάλι η ρητορεία σε όλο της το μεγαλείο!)
Τεχνικές πειθούς:
Επίθεσι κατά του ήθους των αντιπάλων!
«…στο δεξιό εκείνων που πλησιάζουν βρίσκονται αυτοί που εδώ και τέσσερεις μέρες νικήσατε και πήρατε στο κυνήγι. Στο άκρο αριστερό τους πάλι είναι οι ίδιοι οι Τριάντα —αυτοί που δίχως σε τίποτα νάχουμε φταίξει μας εξόριζαν από την πόλη, μας έδιωχναν από τα σπίτια μας κ' έκαναν προγραφές των αγαπημένων μας….»
Επίκλησι στο ήθος των συμπολεμιστών!
«…Να όμως που τώρα τους έλαχε κάτι που αυτοί ποτέ δεν περίμεναν, ενώ εμείς πάντα το ευχόμασταν— τους αντικρύζουμε με τα όπλα στα χέρια…»
«…ας ορμήσουμε όλοι με μια καρδιά, να ξεπληρώσουμε σ' αυτούς τους ανθρώπους τις προσβολές που μας έκαναν !»
«... Τρισευτυχισμένοι θάναι στ' αλήθεια όσοι από μας, νικητές, ζήσουν για να δουν τη γλυκύτατη εκείνη μέρα! Ευτυχισμένος όμως κι όποιος σκοτωθή, γιατί σε κανένα —και πλούσιος νάναι— δε θα στηθή μνημείο λαμπρό σαν το δικό του!»
Λογική επιχειρηματολογία εδραζόμενη στη στρατιωτική εμπειρία!
«…τοποθεσία όπου οι εχθροί έχουν ν' ανέβουν ανήφορο κ' έτσι δεν μπορούν ούτε δόρατα, ούτε ακόντια να ρίξουν πάνω από τα κεφάλια των μπροστινών τους, ενώ εμείς από ψηλά θα τους φτάνουμε και με δόρατα και μ' ακόντια και με πέτρες και θα χτυπήσουμε πολλούς. [16]
Εφαρμογή τακτικής:
«Θα νόμιζε κανένας ότι με τις πρώτες σειρές τους τουλάχιστον θα χρειαστή να πολεμήσουμε σαν ίσοι προς ίσους· αν όμως εσείς ρίχνετε τα βέλη σας πυκνά-πυκνά, όπως πρέπει, κανένας σας δε θ' αστοχήση — γεμάτος καθώς είν' ο δρόμος από δαύτους. Αυτοί πάλι θα κρύβωνται όλη την ώρα κάτω από τις ασπίδες τους για να προφυλαχτούν— έτσι θα μπορούμε να τους χτυπάμε όπου θέλουμε, σα νάναι τυφλοί, αλλά και να ορμάμε καταπάνω τους και να τους γκρεμίζουμε…» [17]
Πνευματικός/ψυχολογικός εξοπλισμός με επίκλησι στο θρησκευτικό συναίσθημα (ΤΡΙΠΛΗ αναφορά στην θεϊκή παρέμβασι-συμπαράστασι-επίκλησι):
Α. «Γι' αυτό κ' οι θεοί παίρνουν τώρα φανερά το μέρος μας: μέσα στην καλοκαιρία προκαλούνε θύελλα την ώρα που μας συμφέρει· όταν κάνουμε επιχείρηση, λίγοι εμείς εναντίον πολλών εχθρών, θριαμβεύουμε χάρη στην εύνοιά τους» (14) " οἱ δὲ θεοί, (...) νῦν φανερῶς ἡμῖν συμμαχοῦσι."
Β. «Γιατί αυτή, αν θέλη ο Θεός, θα μας δώση πίσω πατρίδα, σπίτια, ελευθερία, τιμές, παιδιά —σ' όσους έχουν— και γυναίκες.»* (17) "αὕτη γὰρ ἡμῖν, ἂν θεὸς θέλῃ..."
Γ. «…μόλις επικαλεστούμε τον Ενυάλιο»
(17) "τὸν Ἐνυάλιον παρακαλέσωμεν"
[ΣΗΜ.2 . Η αναφορά στην θρησκευτική πίστι εδώ, είναι πολύ πιο έντονη σε σχέσι με το ανάλογο περιστατικό που βρίσκουμε και στο «Περι Ερατοσθένους» λόγο του Λυσία (κεφ. 95-97). Ο σεβασμός στους θεούς δίνει βεβαίως και εκεί το παρών, ως σταθερή και υψηλή αξία]
Σημαντική λεπτομέρεια επι του πεδίου της μάχης:
Η ανάκρουσι πολεμικού/πατριωτικού άσματος! Παιάνα! Και την αρχή στο θρησκευτικο-πολεμικό τραγούδι θα κάνει ο ίδιος ο ΑΡΧΗΓΟΣ! "ἐξάρξω μὲν οὖν ἐγὼ ἡνίκ᾽ ἂν καιρὸς ᾖ παιᾶνα"
* Σ’ αυτό το σημείο του λόγου, το σχολικό βιβλίο (σ. 103), σωστά, παραπέμπει στο περίφημο απόσπασμα των «Περσών» του Αισχύλου:
«Ω παίδες Ελλήνων ίτε, / ελευθερούτε πατρίδ’ ελευθερούτε δε / παίδας, γυναίκας, θεών τε έδη, / θήκας τε προγόνων· νυν υπερ πάντων αγών» (ΑΙΣΧ. Πέρσαι 402-405}
[ΣΗΜ.2 σαν Υ.Γ.
Αν προλαβαίνει κανείς, αξίζει να παραπέμψει τους μαθητές και σε ένα μυστηριώδες περιστατικό με μεταφυσική σημασία, το οποίο θα αποκαλύψει ο Ξενοφών στην συνέχεια του κεφαλαίου : Θα χρειασθή να θυσιασθή ακριβώς πριν την έναρξι της μάχης, ένας άνθρωπος του τότε ιερατείου, ο οποίος βρισκόταν ανάμεσα στους επαναστάτες! Αυτός ο ανώνυμος ήρωας του αγώνα για την αποκατάστασι της ειρήνης και της δημοκρατίας στην Αθήνα, ο Ξενοφών μας διηγείται πως υπήρξε ένας μάντις, ο οποίος (όπως και ο Μεγιστίας στις Θερμοπύλες) προανήγγειλε τον θάνατό του και αυτοθυσιάστηκε ( «Ελληνικά» Β΄,4. 18-19 } !! ]
Καλό Καλοκαίρι!
Α. Σ.
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου