Ένα ποντιακό τραγούδι για τον χαμό της Ρωμανίας. Στην ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας του Ελληνισμού του Πόντου. Una canzone dal Pontos sulla caduta della Costantinopoli. Oggi 101 anni dal genocidio dei Greci del Ponto.

Το παρακάτω τραγούδι παραδίδεται από την Τραπεζούντα και φαίνεται σαφώς πως αναφέρεται στην εθνική καταστροφή που συντελείται με την Άλωσι της Κωνσταντινούπολης μετά την 29^η Μαΐου 1453. Εμείς καταχρηστικά το επιλέγουμε ως αφορμή να θυμηθούμε ανήμερα 19 Μαΐου την άλλη επάρατη επέτειο που σαν τρίτη Άλωσι στοιχειώνει την μνήμη μας. Την εθνική καταστροφή του 1919-1922.

Στο πρωτότυπο κείμενο με την ποντιακή διάλεκτο διατηρούμε κάποιες –φιλολογικού χαρακτήρα- επιφυλάξεις, αλλά το μείζον εν προκειμένω είναι το περιεχόμενο και το πνεύμα του τραγουδιού. [Αυτό το τελευταίο ελπίζουμε να διασώζεται και με την έμμετρη μεταφορά που επιχειρήσαμε σε απλοελληνική].

Υπογραμμίζουμε, εκτός από το δραματικότατο ύφος, και την λεπτομέρεια κατά την οποία η μάνα στέλνει το παιδί της να πολεμήσει τους εχθρούς, το παιδί όμως, ανταποκρινόμενο στην εντολή της, βρέθηκε σε άνιση μάχη με υπέρτερες δυνάμεις των Τούρκων.  Το τραγούδι δέν μας αναφέρει την τύχη του παιδιού, αλλά οι στίχοι με λιτό τρόπο σκιαγραφούν την εικόνα της ανείπωτης καταστροφής για τον Ελληνισμό (βλ. «Έλλενοι», «Ελλενικόν κοντάριν») με το φοβερό ερώτημα (που μάλλον συγκαλύπτει την συνήθως ρητά εκφραζόμενη στους θρήνους ιδέα της συλλογικής ενοχής) προς τον Θεό, γιατί η αιματηρή αυτή τιμωρία μας. 
Αν υποθέσουμε πως δεν υπάρχει κάτι άλλο στο βασικό κείμενο και πως το τραγούδι καταλήγει όπως στην εν λόγω παραλλαγή, το απελπιστικά πικρό τέλος λειτουργεί υπέρ του ηρωικού στοιχείου μάνας και παιδιού. Με έναν απόηχο, ένα άρωμα, θά λεγες, αρχαιοελληνικό!
.............................................................

ΠΟΝΤΙΑΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ:

-- "Έπαρ' υιέ μ' την σπάθην σου, τ' Ελλένικον κοντάρι σ'

δεβ' ατουνούς, σκόρπισον ατ'ς σαν άνεμος τα φύλλα"

-- Χίλιους έκοψα την πιρνήν, χίλιους το μεσημέριν,

μα ο Θός έστεσεν την βροχήν και βρέχει Τουρκοπούλεα,

ο Θεός έστεσεν την βροντήν, βροντούν τα εγκλησίας.

Ντ' εποίκαμεν σε νε Θεέ, 'ς σο αίμαν βουτεμένοι!

Σεράντα χρόνια χτίσκουνταν του Έλλενου το καστρον

κι ατώρα να χαλάεται με το βαρύν την σπάθην!

Εκεί πουλλία κελαηδούν με φλιβερόν λαλίαν,

εκεί Έλλενοι απέθεναν, μύρεα παλληκάρεα!

Έμμετρη απόδοσι στην νεοελληνική:

"Έπαρ' υιέ μ' την σπάθην σου, τ' Ελλένικον κοντάριν σ'"

-- Κράτα, παιδί μου το σπαθί, το ελληνικό κοντάρι,

πάν’ στους εχθρούς και σκόρπιστους, σαν άνεμος τα φύλλα!

-- Σκότωσα χίλιους το πρωί, χίλιους το μεσημέρι,

μά ΄στειλε ο Θεός βροχή και βρέχει Τουρκοπαίδια!

Έστειλε ο Θεός βροντή, βροντούν οι εκκλησιές μας:

Τι κάναμέ σου, Κύριε, κι είμαστε μέσ’ στο αίμα;

Σαράντα χρόνια χτίζονταν της Πόλης μας το τείχος

και τώρα να γκρεμίζεται απ΄το σπαθί του εχθρού μας!

Εκεί πουλιά που κελαηδούν με θλιβερή φωνούλα,

εκεί χάσαν οι Έλληνες, μυριάδες παλληκάρια.

Α.Σ.   18/05/2020