-του Κωνσταντίνου Μπλάθρα*
«Είµαστε σε πόλεµο µε έναν εχθρό που είναι αόρατος», ανέφερε στο διάγγελµά του την Τρίτη (17/3) για τον κορονoϊό ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος µίλησε και για «οικονοµία πολέµου», αναγγέλοντας µέτρα στήριξης των κλάδων που θα πληγούν από την υποχρεωτική καραντίνα, στην οποία βρίσκεται ήδη, εδώ και µέρες η χώρα. Η τελευταία αυτή κρίση –γιατί σε κρίση βρισκόµαστε, θυµίζω από το 2010, µηδέποτε εξελθόντες έκτοτε «στην κανονικότητα»–, που είναι η οξύτερη, καθώς αφορά την υγεία και το αρχέγονο δίλληµμα ζωή-θάνατος, δοκιµάζει και πάλι τις αντοχές µας: πολιτικές, οικονοµικές, κοινωνικές, τώρα πια και εκκλησιαστικές. Γιατί η κρίση είναι και κριτήριο, ώρα της κρίσης, δηλαδή, για όλους.
∆εν νοµίζω ότι χρειάζεται να µπω στις λεπτοµέρειες της παγκόσµιας υγειονοµικής απειλής που ονοµάζεται κορoνoϊός ή convid-19, µε το κωδικό του όνοµα. Η απειλή κατά της ζωής επαναφέρει πάντα τον άνθρωπο σε µια στοιχειώδη (ζωική;) κατάσταση. Ο κίνδυνος της απανθρωπίας, του να ξεχάσουµε δηλαδή ότι είµαστε άνθρωποι, αναµετριέται σε αυτές τις κρίσεις µε το άθληµα της ανθρωπιάς, µε την πρώτη να κρατά τα σκήπτρα σε πολλές περιπτώσεις.
Θυµίζω µόνο ενδεικτικά τα όσα ο Θουκυδίδης λέει για τον λοιµό του 430 π.Χ. στην Αθήνα: «Αλλ’ η νόσος εισήγαγε προσέτι και άλλας χειροτέρας µορφάς ανοµίας εις την πόλιν […]. Και κανείς δεν ήτο διατεθειµένος να υποβάλλεται προκαταβολικώς εις ταλαιπωρίας προς επιδίωξιν σκοπού, τον οποίον ενόµιζεν ενάρετον, αφού εθεώρει αµφίβολον, αν θα επιζήση […] Αλλά φόβος των θεών ή νόμος των ανθρώπων κανείς δεν τους συνεκράτει, αφ᾽ ενός μεν διότι βλέποντες ότι όλοι εξ ίσου απέθνησκαν, έκριναν ότι καμία δεν υπήρχε διαφορά μεταξύ ευσεβείας και ασεβείας». (Ιστορίαι 2, 53, 1-4, µετάφραση: Ελευθέριος Βενιζέλος)
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η «χριστιανική» µας κοινωνία απέχει από εκείνη της προχριστιανικής Αθήνας ως προς τα ήθη ή ότι ο σηµερινός «διαφωτισµένος» από την επιστήµη και µέσα στην ασφάλεια της τεχνολογίας του άνθρωπος είναι ηµερότερος. Είναι όµως;
Ιταλία
Μιλώντας για την Ιταλία, η οποία δοκιµάστηκε πρώτη από την ιό στην Ευρώπη, ο φιλόσοφος Τζόρτζιο Αγκαµπέν γράφει: «Το πρώτο πράγµα που δείχνει µε σαφήνεια το κύµα πανικού που έχει παραλύσει τη χώρα είναι ότι η κοινωνία µας δεν πιστεύει πια σε τίποτε άλλο παρά µόνο στη γυµνή ζωή. […]. Η γυµνή ζωή –και ο φόβος µήπως τη χάσουµε– δεν είναι κάτι που ενώνει τους ανθρώπους, αλλά τους τυφλώνει και τους χωρίζει […]. Ο πλησίον µας έχει εξαφανιστεί και είναι παράδοξο που η Εκκλησία σωπαίνει σχετικά µε αυτό […] τί είναι µια κοινωνία που δεν έχει άλλη αξία από την επιβίωση; […] Υπήρξαν στο παρελθόν χειρότερες επιδηµίες, αλλά ποτέ κανείς δεν σκέφτηκε να κηρύξει µια κατάσταση έκτακτης ανάγκης όπως η παρούσα.» («Γυµνή ζωή ή πώς λειτουργεί η τροµοκρατία των µυγιάγγιχτων», µετάφραση: Γιώργος Πινακούλας)
Τα µέτρα που λαµβάνονται σε παγκόσµιο επίπεδο είναι πρωτοφανή, γιατί οι συνθήκες σήµερα το επιτρέπουν: ο απόλυτος έλεγχος της δηµόσιας ζωής από το κράτος, αλλά όχι λιγότερο και της ιδιωτικής ζωής, κάνει την κρίση αυτή µια περίπου δοκιµή για τον κόσµο του µέλλοντος. Ένας κόσµος όπου συναιρούνται η µυθιστορηµατική φαντασία των Όργουελ και Χάξλεϋ, ένας τεχνο-ολοκληρωτικός κόσµος. Μα, θα πείτε, κακώς λαµβάνονται τα µέτρα; Εφ’ όσον αφορούν στη σωτηρία ανθρώπινων ζωών, όπως ανέφερε στο διάγγελµά του ο πρωθυπουργός, έχει καλώς. Κανείς µας δεν θα ήθελε να διακινδυνεύσει ο ίδιος ή οι δικοί του άνθρωποι από την ασθένεια.
Αλλά το «µένουµε σπίτι» έχει και τις αόρατές του παρενέργειες, όσο αόρατος είναι και ο ιός. Η πρώτη έχει ήδη φανεί: είναι η εξαφάνιση του δηµόσιου χώρου. Το «κοκούνινγκ», όπως το ονόµασε ο κ. Μητσοτάκης, η κατά µόνας δηλαδή διαβίωση, µοιάζει να είναι ένα τόσο κοντινό µέλλον. Χωρίς όµως δηµόσιο χώρο, να είστε βέβαιοι, θα πρέπει να αποχαιρετίσουµε αυτό που σήµερα ξέρουµε ως ∆ηµοκρατία, ή, εν πάσει περιπτώσει, ό,τι έχει μείνει ακόµα στα σπαράγµατα δηµοκρατίας των σύγχρονων κρατών. Τα έκτακτα µέτρα ήρθαν για να µείνουν. Σκεφθείτε µόνο πως µε τον παρόντα ιό, όπως λένε οι ειδικοί, δεν θα ξεµπλέξουµε ούτε τον ερχόµενο χειµώνα. Σκεφτείτε επίσης ότι ιοί σαν αυτόν (που δεν είναι και ο πιο φονικός που έχει ποτέ εµφανιστεί) υπάρχουν πάµπολλοι και θα υπάρξουν ακόµα περισσότεροι.
Δηµόσιο – Ιδιωτικό
Μία άλλη διελκυνστίνδα που θα προκύψει –ήδη έχει αναφανεί– είναι στην οικονοµία η διάσταση µεταξύ δηµόσιας και ιδιωτικής οικονοµίας, µεταξύ κράτους και αγορών ή µεταξύ κρατισµού και φιλελευθεριµού. Πολλοί προβλέπουν κιόλας την επιστροφή σε ένα κρατικό µοντέλο οικονοµίας, αλλ’ όµως, νοµίζω, σύντοµα θα ξυπνήσουµε σε µια νέα πραγµατικότητα. Σας θυµίζω ότι τα δύο ακοίµητα ιερεία της σύγχρονης ζωής, τα µόνα καταστήµατα που όχι µόνο δεν κλείνουν στην κρίση, αλλά διευρύνουν και τις δραστηριότητές τους, είναι τα σουπερµάρκετ και οι τράπεζες. Και τα δύο πιονιέροι του «ελεύθερου» εµπορίου («καπηλικό» θα το ονόµαζε το δίχως άλλο ο µέγας Αριστοτέλης), δεν έχουν παρά να µας βάλουν σε σκέψεις για το µοντέλο της επόµενης µέρας. ∆εν θα είναι, όπως κάποιοι τείνουν να πιστέψουν, η επιστροφή σε µια κρατικά ελεγχόµενη οικονοµία, αλλά η αυστηροποίηση του µοντέλου που ως τα σήµερα µας οδηγεί από κρίση σε κρίση. Το µέλλον µοιάζει ότι θα έχει την εικόνα µιας κρατικά διευθυνόµενης άγριας οικονοµίας της αγοράς.
Κι ας έρθουµε, τέλος, και σε µία νέα κατάσταση που ζήσαµε αυτό τον καιρό και που έχει να κάνει µε την ίδια τη συνείδησή µας. Από την πρώτη-πρώτη µέρα της κρίσης –και αυτό πρέπει όλους να µας προβληµατίσει– υπήρξε µια λυσσώδης επίθεση στην Εκκλησία, µε εντελώς ιδιαίτερα νέα στοιχεία. Για πρώτη φορά γίναµε µάρτυρες µιας µε κάθε µέσο επίθεσης όχι απλά αντικληρικαλιστικής, κατά των παπάδων δηλαδή, όπως µέχρι σήµερα, αλλά κατά της ίδιας της καρδιάς της εκκλησιαστικής λειτουργίας που είναι η Θεία Ευχαριστία. Μέχρι σήµερα κανείς δεν είχε ενοχοποιήσει την Θεία Κοινωνία για τη µετάδοση λοιµώξεων, ούτε και οι αρµόδιοι γιατροί. Άλλωστε και η ίδια η εµπειρία της ζωής θα τους διέψευδε. Εάν η Μετάληψη µετέδιδε ασθένειες, θα έπρεπε οι ιογενείς λοιµώξεις τουλάχιστον να είναι η «επαγγελµατική νόσος» των ιερέων. Αλλά κάτι τέτοιο δεν έχει παρατηρηθεί.
Μεταλαβιά
Σε όσους έσπευσαν να χλευάσουν την απλή πίστη του λαού ότι η Μεταλαβιά δεν κολλάει, αντιθέτως ο Χριστός είναι φάρµακον ιάσεως και αθανασίας, αφιερώνουµε παρενθετικά λίγους στίχους από τον «Κανόνα εις τον λεπρόν», που ο άγιος Ρωµανός ο Μελωδός έγραψε στην σκιά της πανώλους που έπληξε την Κωναταντινούπολη, το 541: «Απλώνει ο µόνος Εύσπλαχνος το χέρι του και πιάνει, / και αµέσως ο λεπρός καθαρίστηκε στο σώµα του τελείως, / γιατί από τη λέπρα απαλλάχθηκε κι αµέσως εδραπέτευσεν εκείνη. / Τη φυσική επήρε οµορφιά του το δέρµα του κορµιού του.» (µετάφραση: Αρχιµ. Ανανίας Κουστένης)
Με την λυσσώδη αυτή επίθεση, αναπτύχθηκε τις µέρες αυτές η πρωτοφανής για τα ορθόδοξα λατρευτικά ήθη θεωρία της «ατοµικής προσευχής», µε επιστέγασµα την γνωστή ανακοίνωση του πρωθυπουργού, της 16ης Μαρτίου, µε την οποία «αναστέλλονται οι λειτουργίες σε όλους τους χώρους θρησκευτικής λατρείας κάθε δόγµατος και θρησκείας». Πρωτοφανές!
Είχε προηγηθεί η µαραθώνια συνεδρίαση της διευρυµένης ∆ιαρκούς Ιεράς Συνόδου και η λογική, κατά τη γνώµη µας, απόφασή της, για περιορισµό της εκκλησιαστικής λειτουργίας µόνο την Κυριακή και αυτή µε περιορισµένη χρονική διάρκεια και µικρή προσέλευση. Ο πρωθυπουργός φέρεται «θυµωθείς» από την απόφαση αυτή, αφού η Εκκλησία δεν συναίνεσε στις καινοφανείς του ιδέες περί αποκλειστικής «ατοµικής προσευχής», ιδέες που ασπάστηκαν, δυστυχώς, και κάποιοι ιερωµένοι και αρκετοί θεολόγοι. Περιττό δε να πω ότι εάν µία τέτοια πρωτοφανή, πλήρους περιστολής των λειτουργιών, απόφαση την είχε πάρει ο προηγούµενος πρωθυπουργός, θα είχαµε ήδη εµφύλιο.
Αλλ’ ας αφήσουµε την µικροπολιτική. Εδώ, νοµίζω, διακυβεύεται αυτή καθαυτή η ορθόδοξη λαϊκή συνείδηση. Με άλλα λόγια, φαίνεται πως κάποιοι θεώρησαν την γρίπη του κορωναϊού χρυσή ευκαιρία για να µεταστραφεί η εκκλησιαστική πίστη σε κάποιον τύπο εξευρωπαϊσµένου και εκκοσµικευµένου προτεσταντισµού. Ζητούσαν ουσιαστικά από την Ιερά Σύνοδο να αναιρέσει τον εαυτό της, καταργώντας η ίδια, για άδηλο χρονικό διάστηµα –µερικοί λένε ως και µετά το Πάσχα!– την Θεία Λειτουργία, που είναι η καθαυτό καρδιά της λειτουργίας της Εκκλησίας. ∆εν θα σχολιάσουµε την καθυστερηµένη µάλλον αντίδραση της Ιεραρχίας, που δεν φάνηκε να κατάλαβε εξ αρχής το µέγεθος της πρόκλησης, ούτε την πρώτης τάξεως ευκαιρία που χάθηκε για να εµπεδοθεί η σχετική θεολογία της Θείας Ευχαριστίας και οι κοινωνικές, µεταξύ άλλων, συνέπειές της. Ας µείνουµε στο ότι, εν τέλει, υπήρξε µια λογική και ισορροπημένη απόφαση, που πάρθηκε µε δηµοκρατικό τρόπο. Ίσως η δηµοκρατική αυτή αργοπορία («έλεγε ο καθένας τα δικά του», σχολιάστηκε από κάποιους πικρόχολα), που κράτησε µέχρι αργά το βράδυ, είναι που εξόργισε τον πρωθυπουργό. Σας είπα, η ∆ηµοκρατία θα είναι κάτι ολοένα και πιο στενάχωρο, µάλιστα για τους έγκλειστους του ιού.
Μα, θα έπρεπε να µη γίνει τίποτα; Ποιος λέει κάτι τέτοιο; Ίσα-ίσα που επαινούµε τις πρωτουβουλίες για τον περιορισµό της διασποράς της ασθένειας και κυρίως τον ηρωισµό εκείνων που είναι στην πρώτη γραµµή της αντιµετώπισής της, τις γιατρίνες, τους γιατρούς, τις νοσοκόµες και τους νοσοκόµους και το λοιπό ιατρικό προσωπικό.
Αλλά το είπαµε από την αρχή, κάθε κρίση είναι και κριτήριο. Κριτήριο της νέας εποχής, στην οποία έχουµε µπει για τα καλά, µοιάζει να είναι µόνο η επιβίωση: η βιολογική επιβίωση των ανθρώπων και η γιγάντωση και παγίωση ενός συστήµατος «αγοράς», που, ο Θεός να µε βγάλει ψεύτη, µπροστά του ορρωδεί οποιοσδήποτε ιός. Και µη ξεχνάµε ότι ιός ελληνικά θα πει δηλητήριο!
*Πρωτοσέλιδο άρθρο της “Χριστιανικής” της 19ης Μαρτίου 2020
ΦΩΤΟ: Ο δήμαρχος της Βενετίας Λουίτζι Μπρουγκνάρο δεόμενος γονατιστός μπροστά την Παναγία «της Υγείας», στην εικόνα που φυλάσσεται στη Βασιλική της, «σε μια δύσκολη ώρα για τον Δήμο μας», όπως γράφει ο ίδιος στο τουίτερ
Πηγή
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου