«Άγνωστες Αλήθειες» από τα τα κλεμμένα από τον Έλγιν Γλυπτά του Παρθενώνα. (Ο Γ. Σοϊλεμέζης, παρουσιάζει 1 απόσπασμα από κείμενο του Επαμ. Βρανόπουλου). “Unknown facts about Elgin’s looting” (By Ep. Vranopoulos; translation in Greek: George Soilemezis).

Από τυχαίο ψάξιμο σε στοιβαγμένες κούτες με κάθε είδους έντυπο περιεχόμενο, φυλαγμένες μάλλον πρόχειρα οτην αποθήκη, προκύπτουν κατά καιρούς ευχάριστες εκπλήξεις. 
Όταν λοιπόν μές στις διακοπές των εορτών ανέσυρα από τον σωρό ένα μκρό φωτοτυπημένο κείμενο/φυλλάδιο με θέμα τα κλεμμένα από τον Έλγιν γλυπτά του Παρθενώνα, το διέσωσα και το ξανακοίταξα με ενδιαφέρον. Επρόκειτο για ένα δημοσίευμα (ή ομιλία;) χρονολογούμενο το 1985 και υπογραφόμενο από τον γνωστό ιστορικό και συγγραφέα Επαμεινώνδα Βρανόπουλο. Το κείμενο ήταν στα αγγλικά και έφερε τον τίτλο: Epam. Vranopoulos, The Parthenon and the Elgin Marbles. 
Έψαξα στην συνέχεια να το βρώ αυτούσιο στο διαδίκτυο, (εντάξει, μου είναι γνωστό το μελέτημά του για την «Επιστροφή των Ελγινείων», του 1983, βλ. κάτω εικόνα), αλλά εις μάτην. Μπορεί να μην έψαξα όσο χρειαζόταν, μπορεί και να μην έχει ανέβη ακόμα. 
Το ευχάριστο είναι ότι το φωτοτυπημένο φυλλάδιο στο γραφείο μου εκίνησε την προσοχή του γιου μου Γιώργου, ο οποίος χωρίς παρακάλια μετέφρασε ένα από τα τελευταία κεφάλαια («Unknown facts about Elgin’s looting») και μού το έδωσε έτοιμο, πληκτρολογημένο! 
Ο «Νέος Παλαμήδης» τον ευχαριστεί για την νέα συνεργασία! 

...............................................................................

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΛΟΠΗ ΤΟΥ ΕΛΓΙΝ

Μία σπάνια έκδοση ενός «ανώνυμου» συγγραφέα, χρονολογούμενη το 1815 στο Λονδίνο, μπορεί να βρεί κανείς στην βιβλιοθήκη της Έστιας της Νέας Σμύρνης. Ο «ανώνυμος» συγγραφέας είναι ο William Richard Hamilton, προσωπικός γραμματέας του Λόρδου Έλγιν. Το βιβλίο εμφανίστηκε τον καιρό κατά τον οποίο ο Έλγιν διαπραγματευόταν με την Βρετανική κυβέρνηση σχετικά με την πώληση της διάσημης συλλογής γλυπτών του, τα οποία είχε κλέψει από την Ελλάδα, εκμεταλλευόμενος την ανάγκη της Τουρκίας για την υποστήριξή της από τους Βρετανούς εναντίον του Ναπολέοντα.

Σκοπός του βιβλίου ήταν να τονίσει την ασύγκριτη αξία της συλλογής την οποία περιέγραφε μέσα στο κείμενο, ως απείρως σπουδαιότερη από κάθε άλλη συλλογή στον κόσμο. Το γεγονός ότι το βιβλίο δημοσιεύθηκε ανώνυμα, για προφανείς λόγους, αποκαλύπτει μία ακόμη πτυχή του χαρακτήρα του Έλγιν.

Ωστόσο, η σπάνια αυτή έκδοση του Λονδίνου περιέχει κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες, άγνωστες σε εκείνους που είναι εξοικειωμένοι με την ιστορία των Ελγίνειων Μαρμάρων.

Για παράδειγμα, το βιβλίο μας πληροφορεί ότι ο Ναπολέων ήταν πολύ πρόθυμος να αποκτήσει  την συλλογή του Έλγιν σε οποιαδήποτε τιμή, ώστε να την στερηθεί η Βρετανία. Πράγματι, εκείνη περίπου την εποχή, ο Ναπολέων είχε αγοράσει την διάσημη συλλογή Μποργκέζε για το ιλιγγιώδες ποσό των 500.000 λιρών.

Ένα πιο ενδιαφέρον γεγονός που περιέχεται στο βιβλίο είναι ότι η ομάδα του Έλγιν ανέσκαψε και λεηλάτησε τους τάφους του Ευριπίδη και της Ασπασίας. Δυστυχώς, ο συγγραφέας περιγράφει μόνο τα ευρήματα από τον τάφο της διάσημης εταίρας από την Μί-λητο. Αυτά βρέθηκαν μέσα σε έναν εντυπωσιακό τάφο, έξω από τις πύλες του Πειραία, πάνω στον αρχαίο δρόμο προς την Ελευσίνα. Η ανασκαφή αποκάλυψε έναν τεράστιο μαρμάρινο κρατήρα με διάμετρο 1,5 μέτρου. Μέσα, βρέθηκε ένα ταφικό αγγείο, που περιείχε την τέφρα και τα απανθρακωμένα οστά της γυναίκας, η παρουσία της οποίας στην Αθήνα είχε επηρεάσει σημαντικά την πολιτική και πολιτισμική ζωή της πόλης. Πάνω από τις στάχτες υπήρχε ένα χρυσό στεφάνι διανθισμένο με ολόχρυσα λουλούδια.

Μεταξύ των άλλων ανεκτίμητων αρχαιοτήτων που κλάπηκαν από τον Έλγιν στην Αθήνα και την γύρω περιοχή, είναι το άγαλμα του Διονύσου από το ομώνυμο θέατρο, καθώς και το ηλιακό ρολόι του θεάτρου, το οποίο, σύμφωνα με τον «ανώνυμο» συγγραφέα, έδειχνε την ώρα στα χρόνια του Σοφοκλή και του Ευριπίδη.

Ο Έλγιν επίσης αφαίρεσε σημαντικά αρχιτεκτονικά μέλη από τον ναό της Αφροδίτης στο Δαφνί, ενώ από την αυλή του Αθηναίου Λογοθέτη, ο οποίος ήταν Βρετανός πρόξενος εκείνο τον καιρό, απέκτησε εξαίρετα αρχαία γλυπτά που διακοσμούσαν ένα συντριβάνι. Ανάμεσά τους ήταν μια Αθηναϊκή επιγραφή ανεκτίμητης σημασίας για την αρχαία ελληνική ιστορία, καθώς περιείχε τα ονόματα των Αθηναίων που έπεσαν στην μάχη της Ποτίδαι-ας. Υπήρχε επίσης μια ταφική επιγραφή με το όνομα του Σωκράτη.

Μία ακόμη πληροφορία που προσφέρεται από το βιβλίο, είναι ότι ο Έλγιν είχε απο-κτήσει την άδεια να αφαιρέσει γλυπτά ενσωματωμένα στους τείχους εκκλησιών ή μοναστηριών της Αττικής από τον τότε Επίσκοπο των Αθηνών. Αφαίρεσε επίσης πολλά ανάγλυφα και πολλές επιγραφές που περιείχαν αναντικατάστατα ιστορικά δεδομένα.

Ανάμεσα στα έργα τέχνης που άρπαξε από τα μοναστήρια, ήταν ο μαρμάρινος θρόνος ενός γυμνασίαρχου με όμορφα σκαλίσματα στην πλάτη, τα οποία απεικόνιζαν τους δολοφόνους του τύραννου Ιππάρχου, τον Αρμόδιο και τον Αριστογείτονα, με εγχειρίδια στα χέρια τους και επίσης τον θάνατο της Λέαινας, η οποία, για να μην προδώσει τους συνωμότες βασανιζόμενη, δάγκωσε και απέκοψε την γλώσσα της.

(Epam. Vranopoulos, The Parthenon and the Elgin Marbles. Athens 1985)

Για την μετάφρασι:

Γεώργιος Σοϊλεμέζης (Φοιτητής Ιστορικού τμήματος Φιλοσοφικής Αθηνών)