“Ο Marcel Duchamp και το σκάκι” (Αφιέρωμα για τα 50 χρόνια από το θάνατό του: γράφει η Σοφία Νικολάου). “Marcel Duchamp e gli scacchi” (Omaggio x i cinquant' anni dalla sua morte; collaborazione di Sofia Nicolau)

Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ανάρτησι φιλοξενούμε σήμερα, με θέμα τον Γάλλο ζωγράφο, θεωρητικό και καλλιτέχνη ντανταϊστή Μαρσέλ Ντυσάν (Marcel Duchamp), ως ένθερμο φίλο του σκακιού. Ο Ντυσάν είναι γνωστός καί ως σκακιστής (αν και όχι πρώτης γραμμής, όπως μπορεί να δούμε προσεχώς -- πάντως τόσο, όσο να λάβη μέρος με την εθνική Γαλλίας σε 3 Ολυμπιάδες)· ως εκ τούτου, αυτή είναι η πλευρά που μας ενδιαφέρει και αυτό είναι που διάλεξε να μας παρουσιάση η αθλήτρια του συλλόγου μας και συνεργάτιδά μας, κα Σοφία Νικολάου.
Την ευχαριστούμε για την νέα συνεργασία!
.........................................................................................

 

“Ο Marcel Duchamp  και το σκάκι” 

(Αφιέρωμα για τα 50 χρόνια από το θάνατό του)

 [O Μαρσέλ Ντουσάμπ (Marcel Duchamp, 28 Ιουλίου 1887 - 2 Οκτωβρίου 1968), ήταν Γάλλος καλλιτέχνης και θεωρητικός, που επηρέασε σημαντικά την μεταπολεμική τέχνη στην Ευρώπη και την Αμερική.]

Γεννημένος στις 28 Ιουλίου 1887, στο Μπλενβίλ-Κρεβόν της Νορμανδίας, ο Μαρσέλ Ντυσάν όχι μόνο μεγάλωσε σε καλλιτεχνική οικογένεια (και τα τρία αδέλφια του ήταν καλλιτέχνες) αλλά πολύ γρήγορα άρχισε να διαπρέπει και ο ίδιος με τη ζωγραφική του και να κερδίζει βραβεία και διακρίσεις. Συμμετείχε σε πολλές εκθέσεις, όπως το Σαλόνι των Απορριφθέντων του 1908, με αποκορύφωμα, φυσικά, το Armory Show του 1913. 

Το 1923, ο Marcel Duchamp δηλώνει πως εγκαταλείπει την τέχνη και πως πρόκειται να αφοσιωθεί στο σκάκι.

«Το σκάκι είναι πιο αγνό από την τέχνη, όσον αφορά στην κοινωνική του θέση», ισχυρίζεται. Και, έχοντας αναστατώσει τον χώρο της τέχνης, έχοντάς τον αλλάξει για πάντα, ρίχνεται με τα μούτρα στο αγαπημένο του παιχνίδι. Γίνεται δεινός σκακιστής, γράφει άρθρα γι’ αυτό, κερδίζει πρωταθλήματα, εκπροσωπεί νικηφόρα τη Γαλλία σε Σκακιστικές Ολυμπιάδες. 

Ακόμα κι όταν, μετά το 1960, το ενδιαφέρον του κοινού για την πρωτοπόρα τέχνη του αναζωπυρώνεται, εκείνος παραμένει πιστός στο σκάκι.

«Το μόνο ναρκωτικό με το οποίο είχε αποκτήσει εξάρτηση», έλεγαν ο φίλοι του. 

Για χάρη του, χωρίζει την πρώτη του σύζυγο, τη Lydie Fischer Sarazin-Levassor, με την οποία παντρεύτηκε τον Ιούνιο του 1927.

 

Εκτός από τις πολλές φωτογραφίες του να παίζει σκάκι, δύο ζωγραφικά του έργα είναι πολύ χαρακτηριστικά:

Το πρώτο, με τον τίτλο A Game of Chess (Παιχνίδι σκακιού), μεταϊμπρεσιονιστικό στην τεχνική του, φιλοτεχνήθηκε το 1910 και σήμερα βρίσκεται στο Philadelphia Museum of Art.

Το δεύτερο, του 1911, με τίτλο Portrait of Chess Players  (Πορτραίτο σκακιστών), βρίσκεται στη Φιλαδέλφεια, στη συλλογή Luise and Walter Annenberg (Philadelphia Museum of Art).

Άλλα έργα του που ξεχώρισαν:

[Το 1913 επισκέφτηκε τη Νέα Υόρκη, όπου το έργο του υπό τον τίτλο Nude Descending a Staircase (Γυμνό που κατεβαίνει τη σκάλα) δημιούργησε σκάνδαλο όταν εκτέθηκε σε δημόσια έκθεση (βρίσκεται και αυτό στο Philadelphia Museum of Art)].

 Θεωρήθηκε "ένας από τους πραγματικά ελεύθερους ανθρώπους αυτής της εποχής", ο οποίος "μαζί με τον Καντίνσκι και τον Μοντριάν ετοίμασε το δρόμο για το μέλλον". Η μη παραστατική τέχνη και ο φουτουρισμός διαμόρφωσαν την προσωπική του πορεία. Ο Ντυσάν ήταν από τους πρώτους που υποστήριξαν με πάθος πως το έργο τέχνης δεν στοχεύει μόνο στην ευαισθητοποίηση της όρασης και της νόησης.

Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο ξαναγύρισε στο Παρίσι όπου συνεργάστηκε με τους ντανταϊστές και λίγο αργότερα με την ομάδα των υπερρεαλιστών. Σε αυτή παρέμεινε μέχρι το 1925. Για τους υπερρεαλιστές αποτελεί την κεντρικότερη φυσιογνωμία της σύγχρονης τέχνης. Όταν πρόσθεσε στη Μόνα Λίζα μουστάκι και μούσι δημιούργησε σκάνδαλο στο χώρο της τέχνης.

“Από την επαφή μου με καλλιτέχνες και σκακιστές, διαπίστωσα ότι όλοι οι καλλιτέχνες δεν είναι σκακιστές, όμως όλοι οι σκακιστές είναι καλλιτέχνες”   (Marcel Duchamp, 1952).

Έχοντας πλέον ως δεδομένη τη θέση του Μαρσέλ Ντυσάν, πρωτοπόρου καλλιτέχνη και δεινού σκακιστή, στην ιστορία του πολιτισμού, η επιγραφή στον τάφο του είναι μάλλον ό,τι θα περίμενε κανείς: 

«Αλλωστε, αυτοί που πεθαίνουν είναι οι άλλοι».

18/10/ 2018

Νικολάου Σοφία