Θεωρία Φινάλε από τον ΔΜ Κώστα Μουτούση: Το θέμα Κοζλόφσκι (Kozlowski). Teoria di Finali: «possibilità difensive nei finali di Torri» Colaborazione di MI Kostas Moutoussis.

Με μια εξαιρετική, αφιερωματική προς το Ιστολόγιο, ανάρτησι ο Διεθνής Μαίτρ και Προπονητής στο εφετινό Τμήμα Προχωρημένων του Α.Ε.Κ. ΑΒΑΞ ΚΑΙ ΠΕΣΣΟΙ, Κώστας Μουτούσης θέλησε να επισφραγίσουμε την απολύτως επιτυχή συνεργασία μας. Ο αγαπητός Κώστας μας είχε αποστείλει το κείμενό του υπο τον τίτλο «Αμυντικές δυνατότητες στα φινάλε Πύργων: Το θέμα Κοζλόφσκι» πολύ πρίν την διπλή διάλεξί του, την ενταγμένη στον εφετινό εορτασμό της Σκακιστικής Εβδομάδος. Φόρτος υποχρεώσεων και τεχνικές δυσκολίες με γραμματοσειρές και διαγράμματα μας έκαναν να καθυστερούμε την τιμητική αναφορά και τελική δημοσίευσι. Στο δικό του ΔΙΗΜΕΡΟ κατα το «Chess Camp ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΗΣ ΘΕΡΙΝΗΣ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ», ο προπονητής μας επέλεξε να μας παρουσιάση 2 εισηγήσεις (με κλασικά παραδείγματα) στα Φινάλε Πύργων. Η θεματική επιλογή του Διεθνούς Μαίτρ κατέστησε, όπως είναι ολοφάνερο, επιτακτική ανάγκη την άμεση δημοσίευσι της συνεργασίας.
Τον ευχαριστούμε καί για την συνεργασία καί για την τιμή! 
.............................................................................................

ΑΜΥΝΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΦΙΝΑΛΕ ΠΥΡΓΩΝ

(Γράφει ο Διεθνής Μαίτρ Κώστας Μουτούσης)

Υπαρχει μια σειρα απο θεσεις σε φιναλε, οπου λογω καποιων ειδικων συνθηκων (π.χ. μπλοκαρισματος, δυσαρμονιας, περιορισμενης κινητικοτητος κ.α), η μια απο τις δυο παραταξεις, καταφερνει να αποσπασει την ισοπαλια εχοντας πυργο λιγοτερο! Η ιδεα πρωτοεμφανιστηκε το 1931 με την ακολουθη σπουδη του Πολωνου συνθετη Kozlowski:

Diagramma 1

Παιζουν τα λευκα και κανουν ισοπαλια

Il bianco muove e patta

Ας παρατηρησουμε εδω κατ΄αρχην την εξαιρετικη θεση του λευκου βασιλια στο η7 απ’οπου πιεζει τον μαυρο πυργο στο θ6 αλλα και επιτρεπει στον δικο του πυργο να δινει απεριοριστα σαχ στην 7η και 8η οριζοντιο. Πριν προλαβουν λοιπον τα μαυρα να παιξουν την κινηση της νικης 1...Πθε6, τα λευκα προβαινουν σε εναν εξαιρετικο αμυντικο μηχανισμο:

1.Πζ8+ Ρδ7 2.Πζ7+ Ρε6

Προς στιγμην αλλα σαχ δεν υπαρχουν και τωρα πιεζει κι ο μαυρος βασιλιας τον λευκο πυργο στο ζ7 «υποστηριζοντας» ετσι τον πυργο του στο θ6

3.Πζ5!

Diagramma 2

Φερνει ο λευκος τον πυργο σε θεση απ’οπου δεν πιεζεται πια και ο μαυρος πυργος στο θ6 απειλειται. Εαν ομως εγκαταλειψει την 6η οριζοντιο, ο λευκος κανει αμεσως ισοπαλια με 4.Πζ6+ κερδιζοντας τον πυργο στο α6.

3...Ρδ7 4.Πζ7+Ρε8 5.Πζ8+Ρε7 6.Πζ7+Ρε6 7. Πζ5!

και ισοπαλια. Τα μαυρα δεν μπορουν να βελτιωσουν τη θεση τους.

..............................

Ας δουμε μια παραλλαγη απο σπουδη του ιδιου συνθετη το 1932.

Diagramma 3

 Εδω ειναι ακριβως ενας πυργος ολοκληρος λιγοτερο για τα λευκα, και τα μαυρα απειλουν σαχ με οποιονδηποτε πυργο στο δ2 κερδιζοντας. Αρα, το πρωτο βημα ειναι να κρατηθει η 2α οριζοντιος:

1.Πβ6+Ργ7 2.Πγ6+Ρβ7 3. Πγ2 Ρα7 4.Πα2+ Ρβ7

Diagramma 4

Τωρα χρειαζεται μεγαλη προσοχη. Αν για παραδειγμα τα λευκα παιξουν 4.Πβ2;; τα μαυρα απαντουν 4...Ρβ6 και τα λευκα βρισκονται πια σε κατασταση εξαναγκασμου. Ο πυργος θα πρεπει να αφησει στην επομενη το β5 πιονι, και ο μαυρος θα κερδισει αυτο το πιονι και στη συνεχεια θα μεταφερει τον βασιλια του στο ε4, απελευθερωνοντας ετσι τον Πδ1 απο την αναγκη στηριξεως του με τον Πδ3 , και μετα, με πυργο και πιονι επιπλεον, θα κερδισει πανευκολα και την παρτιδα. 
Αρα η μοναδικη σωστη αμυνα είναι:

 5.Πγ2! ωστε αν απειληθει το πιονι με 5...Ρβ6 να μπορουν να το υποστηριξουν με 6.Πβ2.Ο δε μαυρος βασιλιας δεν μπορει να κανει τωρα το ιδιο σχεδιο του περασματος στο ε4 [για απελευθερωση του Πδ1],διοτι ετσι μενει ανεξελεγκτο το -β- πιονι που θα κατευθυνθει σε προαγωγη. Αρα 6... Ρβ7 7. Πα2 (ή και 7.Πγ2) 7...Ργ7 8.Πγ2+ Ρβ7 9.Πα2

και τα μαυρα δεν δυνανται να βελτιωσουν τη θεση τους. 
Ισοπαλια!

.......................
Το ιδιο θεμα, σε λιγο ελαφρως πιο εξελιγμενη μορφη, βρισκουμε 20 περιπου χρονια αργοτερα, το 1951 στην ακολουθη σπουδη του Kasparian.

Diagramma 5

 Παιζουν τα λευκα και με αξιωματικο λιγοτερο πετυχαινουν ισοπαλια 

Il bianco (con Alfiere in meno!) muove e patta

Τα λιγα διαθεσιμα σαχ των λευκων πυργων δεν πετυχαινουν τιποτα, αφου ο μαυρος βασιλιας θα κρυφτει στο ε3. Παρατηρωντας τη θεση, ομως, διαπιστωνουμε πως ο Αε1 εχει περιορισμενη κινητικοτητα. Επομενως η πρωτη κινησις ειναι ευκολο να βρεθει

 1.Πδ1!

Μεχρι εδω καλα. Ο μαυρος εχει τωρα στη διαθεση του δυοτροπους να κρατησει τον φου : 1... Πηε3 και 1...Πγε3

Στο 1...Πηε3 υπαρχει 2.Πδ6+ Ρζ5 (Στο 2...Ρζ7;; τα λευκα φτανουν ακομα και στη νικη με 3.Πβ7+Ρε8 4.Πθ6) 3. Πβ5+ Ρζ4 4. Πζ6 + και ισοπαλια με διαρκη σαχ του πυργου απο την εκτη οριζοντιο. Αρα η καλυτερη προσπαθεια για τα μαυρα ειναι το:

1...Πγε3 2.Πxε1!! Πxε1 3.Ρζ2 Πηε3

Φυσικα και υποχρεωτικο  αφου το 3...Πεε3;; μετα απο 4.Πη8+ εχανε πυργο.

4.Πβ2

Diagramma 6

Το θεμα Kozlowski. Οι μαυροι πυργοι περιορισμενοι απο τον ιδιο τους στρατιωτη και υποχρεωμενοι σε αμοιβαια αμυνα, πιεζομενοι δε απο τον αντιπαλο βασιλια.

Τα λευκα, με καθαρο πυργο λιγοτερο, πετυχαινουν την ισοπαλια χαρη στο -η- πιονι. Εαν ελειπε αυτο, ο μαυρος θα εφερνε απλως τον βασιλια στο ζ4, θα απεδεσμευε αρχικως τον ε1 πυργο και κατοπιν και τον ε3, νικωντας.

4...Ρζ5 5. Πα2 Ρζ4 6.η3+  Φορσε. Οπως διαφαινεται και απο το προηγουμενο σχολιο, πρεπει οπωσδηποτε να ελεγχθει το τετραγωνο ζ4

6...Ρη4 7.Πβ2 Ρθ3 8. Πδ2! ( 8.Πα2;; Πχη3! κερδιζει ) Ρθ2 9.Πα2 Ρθ3 10.Πδ2 Ρη4 Η εισβολη του βασιλια προς την πτερυγα του βασιλια δεν απεφερε καποιο οφελος και τα μαυρα θα προσπαθησουν να διεισδυσουν τωρα απο την πτερυγα της βασιλισσας .

11.Πα2 Ρζ5 12. Πβ2 Ρε5 13. Πα2 Ρδ4 14.Πα4+ Ργ5

15.Πα2 Ργ4 !

Diagramma 7

Τα μαυρα προσπαθουν να φερουν τα λευκα σε θεση καταστασεως εξαναγκασμου. Και οντως, εαν τωρα δοθει σαχ απο το γ2, υπαρχει το 16...Ρδ3 που νικα, ενω στο 16.Πδ2;; ο λευκος δεν εχει πια χρησιμες κινησεις μετα απο 16...Ρβ3 !

Παρολαυτα, υπαρχει μια και μοναδικη κινησις που οδηγει σε ισοπαλια

16.Πβ2 ! Ργ3

( 16...Ρδ3 17. Πβ3+ Ρδ2 18.Πβ2+ Ργ1 19. Πα2 Ρβ1 20.Πδ2 Ρα1 21.Πγ2 και ισοπαλια! με τα μαυρα τωρα να βρισκονται σε κατασταση εξαναγκασμου )

 17.Πα2 Ρβ4 18. Πβ2+!

Τα μαυρα ειχαν βαλει μια ακομα παγιδα: στο 18. Πγ2 ;; κερδιζαν με 18...Ρα3! 19.Πδ2 Ρβ3

18... Ρα4 19. Πα2+! Ρβ3 20. Πδ2 με ισοτητα!

Η πρωταρχικη ιδεα ητο για αμυνα, σε καποιες παραλλαγες του ομως, το θεμα Kozlowski  δεν εχει αποκλειστικα αμυντικο χαρακτηρα. Μπορει να χρησιμοποιηθει και επιθετικα για να μας δωσει τη νικη.

Οπως στην θεση που ακολουθει :

Diagramma 8: Kozlowski , 1938

Παιζουν τα λευκα και νικουν.

Il bianco muove e vince

Ο λευκος βασιλιας πιεζει τον ζ1 πυργο αλλα δεν φαινεται ακομα καθαρα το ποσο ολεθριο μπορει να αποβει αυτο για τα μαυρα

1.Πβ2+ ! Ργ7 2.Πγ3+ Ρδ6 3.Πδ2+ Ρε5 4. Πε3+ Ρζ4!

Diagramma 9

 Τα μαυρα μοιαζει να μην εχουν πιστεψει πως υπαρχει καν προβλημα. Αν παρει ο λευκος τον πυργο ζ1, θα παρουν κι εκεινα τον πυργο στο ε3, ενω, ενταξει, διεταραχθη προσωρινως η επικοινωνια των πυργων στη  στηλη -ζ-, αλλα στην επομενη κινηση μπορει και παλι να ανακτηθει

 5. Πδδ3!!

Απλα μαθηματα συνεργασιας! Τωρα και μονον τωρα συνειδητοποιουν τα μαυρα τι εστι πιεσις στον πυργο ζ1, που ειναι στην πραξη και εμμεση απειλη στον Πζ8! Αν ο μαυρος βασιλιας επιτρεψει τωρα με οιανδηποτε μετακινηση του στην -η- στηλη στους 2 πυργους του να επικοινωνησουν, ακολουθουν 3 σαχ με τους ενωμενους πια λευκους πυργους: ενα στο η3, ενα στο θ3, και ενα με τον αλλον πυργο (τον -δ-) στο η3, η επικοινωνια στην -ζ- και παλι διακοπτεται και τελικως ο Πζ1 πεφτει.

Ετσι, πονταρουν μια τελευταια ευκαιρια σε πιθανη απροσεξια του αντιπαλου.

5...Πθ1 6.Πζ3+ Ρε4 7. Πδε3+!

και με αυτη την τελευταια προσεκτικη κινηση τεχνικης απο τα λευκα , τα μαυρα πλεον χανουν αφου στο 7...Ρδ4 8.Πχζ8 Πθ2+ υπαρχει 9.Πζ2  με πυργο επιπλεον [αλλα οχι μπλοκαρισμενον απο τους στρατιωτες του!]

Και μια απλη ασκησις στο αυτο θεμα :

Diagramma 10

 Παιζουν τα λευκα και κανουν ισοπαλια.

Il bianco muove e patta

[ΣΣ: Απο αδυναμία μεταροπής του κειμένου σε πολυτονικό, κρατήσαμε την αρχική μορφή (με το ατονικό) κατα την εκπεφρασμένη θέλησι/προτίμησι του εκλεκτού συνεργάτη μας]