Τρίτη 1 Ιουλίου 2008

ΠΟΛΥΤΟΝΙΑΤΑΙ - ΛΙΓΟΑΤΟΝΙΑΤΕΣ 0-0

ΜΟΝΟΤΟΝΙΚΟ, ΠΟΛΥΤΟΝΙΚΟ, ΛΙΓΟ-ΠΟΛΥ ΑΤΟΝΙΚΟ...
Το θέμα της συζήτησης με συναδέλφους στους διαδρόμους τού εξεταστικού κέντρου σε ένα ολιγόλεπτο διάλειμμα κατά την επιτήρησι στις πρόσφατες Πανελλήνιες (είχε προηγηθή η εξέτασι στο μάθημα της Ν.Ε. γλώσσας) ήταν η γλωσσική πενία και το μονοτονικό.
Συνάδελφος, φυσικός, πήρε τον λόγο και μας κατέθεσε την δική του αγωνία για το ζήτημα. Ανέφερε και ότι κάποιες στιγμές οι γλωσσικές διατυπώσεις τής θεωρίας στο μάθημά του με τα άτονα του μονοτονικού επιβαρύνουν δραματικά το επίπεδο κατανόησης της επιστημονικής πληροφόρησης.
Έλεγε (άν θυμάμαι καλά) : «Οι μαθητές μου πολλές φορές δυσκολεύονται να καταλάβουν το νόημα σε κάποιους ορισμούς εξ αιτίας κάποιων μονοσύλλαβων λέξεων, που μένοντας άτονες μοιάζουν εγκλιτικές, οπότε εγώ τους ξαναδιαβάζω το κείμενο και τους ΤΟΝΙΖΩ κατάλληλα τις λέξεις»!
Μάλιστα, κάποια στιγμή, ο συνάδελφος επέστρεψε στην συζήτησι με ένα βιβλίο Φυσικής της Α΄ Λυκείου ανα χείρας! Για να γίνη περισσότερο αντιληπτός μάς έδειξε, ξεφυλλίζοντας, 2-3 σημεία από το σχολικό εγχειρίδιο.
Στα δύο διαφορετικά παραδείγματα ορισμών που μας έδειξε, πράγματι η παρεμβολή άτονων (εγκλιτικών, κτητικών κυρίως αντωνυμιών ) δεν συνέβαλλε στην απρόσκοπτη και άμεση κατανόησι, και η σύγχυσι σχετιζόταν με την ορθή συντακτική απόδοσι των μορφολογικών αυτών στοιχείων στα εγγύς ευρισκόμενα κάθε φορά ονοματικά σύνολα.

Επι του παρόντος δεν έχω κατορθώση να προμηθευτώ το σχετικό σχολικό βιβλίο για την ακριβή παράθεσι των απόσπασμάτων (θα επανέλθω με παραπομπή –και σάρωσι- όταν θα τα ’βρώ.

Αντ’ αυτού επιτρέψτε μου να ανα δημοσιεύσω μια πολύ επιτυχημένη παρωδία-απομίμησι του Καβαφικού ποιήματος «Ποσειδωνιάται».

Το συγκλονιστικο ποίημα του Καβάφη (από τα «Κρυμμένα»! – μπορείτε να το απολαύσετε από τον επίσημο δικτυακό τόπο του: http://www.kavafis.gr/poems/content.asp?id=254&cat=4
)
παρωδείται με θεματικό-νοηματικό κέντρο την αλλοτρίωσι των Ποσειδωνιατών (είναι οι ίδιοι του καβαφικού πρωτοτύπου!! ) από την καταστροφική υιοθέτησι του μονοτονικού, υπο τον επιτυχέστατο τίτλο «Πολυτονιάται, 2050 μ.Χ.»:

ΠΟΛΥΤΟΝΙΑΤΑΙ, ΣΤΑ 2050 μ.Χ.

Το σύστημα το πολυτονικό οι Ποσειδωνιάται
Εξέχασαν τόσους αιώνας ανακατευμένοι
Με προοδευτικούς, κουλτουριαρέους και γλωσσολόγους
Το μόνο που τους έμενε πολυτονικό
Ήταν μια μυστική γιορτή, με οξείες και με περισπωμένες.
Κι είχαν συνήθειο προς το τέλος της γιορτής
Κανόνες τονισμού να απαγγέλλουν,
Που μόλις πια τους καταλάμβαναν ολίγοι:
«Η προπαραλήγουσα ποτέ δεν στεφανούται
Όταν τους προεξανισταμένους εν τοις αγώσι ραπίζουσι.
Αχ, άμα, αδέρφια, ενεθυμούμασταν το δίγαμμα και τη δασεία,
Δεν θα παθαίναμε όλοι μας σαν κόπανοι τη δυσλεξία».
Και έτσι μελαγχολικά ετέλειωνε συνήθως η εορτή των.
Γιατί θυμούνταν που ήσαν πολυτονιστές κι αυτοί μία φορά
Και είχαν για καμάρι τη βιτσιά του δάσκαλου για το έψιλον περισπωμένη.
Και τώρα πώς εξέπεσαν, πώς έγιναν,
Να γράφουν και να ομιλούν βλαχοαγγλικά,
Βγαλμένοι, φευ και τρισαλί, από τον πο-λυ-το-νι-σμό.

(βλ. : http://periglwssio.blogspot.com/2005/12/2050.html )

Η ΚΑΤΑΛΗΞΙ:
Διαλύσαμε το πηγαδάκι με την μοιρασμένη εντύπωσι ότι υπάρχει ανάγκη αναδιατύπωσης του συγκεκριμένου ορισμού-ορισμών και για προσεκτικότερη παρουσίασι ανάλογων κειμένων. Ο προβληματισμένος συνάδελφος (φυσικός!) υπερθεμάτιζε υπέρ τού πολυτονικού και της ανάγκης επιστροφής του.
Εγώ, μειοψηφών, –ως συνήθως- αναφέρθηκα ακροθιγώς στην προσωπική μου προτίμησι για ΚΑΤΑΡΓΗΣΙ του προχειρότατου ισχύοντος ‘μονοτονικού’ και την ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΙ του.
Η πρότασί μου; Σε αδρές γραμμές:
Α΄. Ανακαίνισι του ΜΟΝΟΤΟΝΙΚΟΥ στη βάσι του ΦΥΣΙΚΟΥ ΤΟΝΟΥ. Αυτός ο φυσικός τόνος να ταυτιστή με τον γραμματικό (χωρίς τον προκρούστειο κανόνα των μονοσύλλαβων «άτονων» λέξεων κττ, που οδηγούν το ισχύον μονοτονικό στην αγκαλιά του ατονικού και, ίσως, την υιοθέτησι αποδομητικών οραμάτων (λατινοποίησι του αλφαβήτου κτό).
Β΄. Επαναφορά της ΔΑΣΕΙΑΣ με διακριτικό όμως τρόπο. Είναι «μισό γράμμα» για την λόγια γλωσσική μας παράδοσι, αδρανοποιημένο σύμβολο για την δημοτική γλωσσική προτίμησι της νεοελληνικής μας γλώσσας. Η άποψί μου; ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ!

[Βέβαια για τα άλλα ζητήματα (=προσωπικές επιλογές/απόψεις): Γ΄κλίσι ονομάτων, Υποτακτική και Τελικό Ν,
χρειάζεται κάτι παραπάνω από μια ακόμα …ανάρτησι.]

2 σχόλια:

Ηλίας Οικονομόπουλος είπε...

Πολύ ενδιαφέρουσα αυτή η ανάρτηση!
Θα καταθέσω πολύ πρόχειρα την άποψή μου κι ελπίζω όλα αυτά να γίνουν αφορμή για περαιτέρω συζήτηση.
Λοιπόν:
Υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, που υποψιάζομαι ότι ο Αλέξανδρος θα το ξέρει. Λέγεται Νεοελληνική Γραμματική και Συγκριτική Ανάλυση και συγγραφέας του είναι ο Ευάγγελος Πετρούνιας, καθηγητής γλωσσολογίας στη Θεσσαλονίκη. Εκεί μέσα προτείνει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αναμόρφωση του μονοτονικού συστήματος στη βάση του να τονίζουμε ό,τι πραγματικά τονίζεται!
Συγκεκριμένα μάς λέει ότι, πολύ απλά, υπάρχουν μονοσύλλαβες λέξεις που τονίζονται και δισύλλαβες που δεν τονίζονται! Π.χ. αν πούμε "έλα με μάς" τονίζουμε σαφώς το "μας", ενώ αν πούμε "Απο τον Γιώργο", αυτό το "από" είναι άτονο.
Δεν θα επεκταθώ τώρα σε αυτό ούτε θα χρησιμοποιήσω μεταγλώσσα, αλλά απλά θα αναφέρω την περίπτωση "οτι". Λέει λοιπόν πως όταν λέμε "Πάρε ό,τι θέλεις", δεν έχει νόημα να βάζουμε το κόμμα μέσα στη λέξη για να κάνουμε αντιδιαστολή με το "Μου είπε ότι θα έρθει", αφού απλά το πρώτο "ότι" τονίζεται ενώ το δεύτερο όχι! Έτσι γράφει "Πάρε ότι θέλεις" και "Μου είπε οτι θα έρθει".
Όπως και να 'χει είναι ένα εξειρετικά περιεκτικό βιβλίο κι αξίζει να διαβαστεί.

Να εξηγήσω ότι είμαι σαφώς υπέρ του μονοτονικού συστήματος, αλλά ναι, χρειάζεται βελτιώσεις, όπως πολύ σωστά λέει ο Αλέξανδρος.

Για το θέμα της δασείας διαφωνώ, αφού δεν βλέπω να υπάρχει πουθενά δασύτητα σήμερα. Και μια και είμαι υπέρμαχος της οικονομίας της γλώσσας, πράγμα που υποστηρίζουν και οι περισσότεροι γλωσσολόγοι, θεωρώ σωστή την κατάργησή της. Η γλώσσα δεν κινδυνεύει από τα σημάδια, αλλά από την προχειρότητα του ύφους. Ο Καβάφης και με ιδεογράμματα να έγραφε θα ήταν καλύτερος από έναν πολυτονικό δημοσιογράφο του Κίτρινου Τύπου. Άκομψο παράδειγμα, το ξέρω...

Όσο για την υποτακτική, πάντα θεωρούσα ότι η νεοελληνική απλώς δεν διαθέτει υποτακτική. Άλλο η τροπικότητα κι άλλο η καθαρή υποτακτική, που γλώσσες όπως η ιταλική, η ισπανική, η πορτογαλική κ.τ.λ. διαθέτουν και με το παραπάνω, λόγω της μορφολογικής διαφοράς ανάμεσα σε οριστική και υποτακτική. Εμείς αντικαταστήσαμε την κατάληξη με το τροπικό "να".

Τελειώνω με τα τριτόκλιτα. Εγώ γράφω "πόλη", όταν όμως ένας γνωστότατος μεγάλος Έλληνας γλωσσολόγος της εποχής μας μάς λέει ότι μπορούμε να γράφουμε και "πόλι" δεν μπορώ παρά να σωπάσω. (Το "παρα" εδώ είναι άτονο!")

Μακάρι να δούμε κι άλλες τέτοιες αναρτήσεις από έναν άνθρωπο με γνώση και αγάπη για τη γλώσσα όπως ο συγγραφέας του "Νέου Παλαμήδη"

ΝΕΟΣ ΠΑΛΑΜΗΔΗΣ < ΑΒΑΞ ΚΑΙ ΠΕΣΣΟΙ είπε...

Ηλία,
Ευχαριστώ, για το ενδιαφέρον σου -για μια ακόμη φορά.
Εκτός από την πρότασι Πετρούνια (για τον φυσικό τονισμό), βιβλιογραφική υποστήριξι (τελικό –ν, υποτακτική, μετοχές κλπ) βρίσκω και στον Αγ. Τσοπανάκη (βλ. Γραμματική του) και (για τα ουσιαστικά γ΄ Κλίσεως κυρίως ) στο αγαπημένο μου από φοιτητής στην Αθήνα «Συγχρονική γραμματική της κοινής νέας ελληνικής» Γ. Μπαμπινιώτης & Π. Κοντός (1967).

Βιβλίο ξεχασμένο κι απ’ τον ίδιο τον καθηγητή μου, τον Μπαμπινιώτη, ο οποίος άλλαξε (δεν είναι πρώτη φορά) απόψεις για το ζήτημα, και αυτό, όχι για τις όποιες θεωρητικές αδυναμίες του συγγράμματος ή τις …σκληρές κριτικές, αλλά –όπως εγώ πιστεύω- κυρίως για λόγους πολιτικούς.
Υπάρχει και στην ελληνική μας μορφολογική διαφορά «ανάμεσα σε οριστική και υποτακτική: βάλλω – βάλω... (‘ποιόν ενεργείας’ στιγμιαίο) κλπ.
Όσο για την δασεία είναι εκεί κρυμμένη στην ΣΥΝΘΕΣΙ χιλιάδων σύνθετων λέξεών μας και κανείς από τους Έλληνες ή ξένους μαθητές μου δεν μπορεί να κατανοήση το φαινόμενο χωρίς αναφορά σ’ αυτήν …